SURFACE ENGINEERING OF POLYMERS –
CASE STUDY: PVD COATINGS ON POLYMERS
Anka Trajkovska Petkoska1, Ilija Nasov2
1University “St. Kliment Ohridski“, Bitola, Faculty of Technology and
Technical Sciences – Veles, R. Macedonia, 2Plasma doo – Center
for plasma technologies, Skopje, R. Macedonia
ABSTRACT
Surface engineering as a subset of materials science is changing the properties of the surface and sub-surface region in a desirable way. A variety of advanced properties like physical, chemical, electrical, magnetic, optical, mechanical, wear-resistant, corrosion-resistant properties at substrate surfaces can be altered by surface modification of materials. The surface chemistry, morphology, and mechanical properties could be important to further adhesion, film formation process and the resulting film properties.
In this work, authors present physical vapour deposition (PVD) as method for surface modification and coating deposition of polymeric materials. The method is clean ecological process that can be managed at once by one filling of PVD chamber. Namely, polymer cleaning, activation, modification of the surface and coating deposition occur consequently one by one process in the same chamber.
Finally, a set of case studies of particular polymers’ surface modifications are presented in this work. Plasma team presents its own experience of polymer’s modification and coating deposition for targeted applications where basic polymer materials were not eligible to answer the industrial challenges.
Key words: surface engineering, physical vapor deposition, polymers.
POVRŠINSKI INŽENJERING NA POLIMERIMA
– STUDIJA SLUČAJA: PVD PREVLAKE NA POLIMERIMA
IZVOD
Površinski inženjering je deo nauke o materijalima – promena osobina površne i subpovršinski region prema zahtevu i potrebi. Mnoštvo iz naprednih karakteristika kao fizičke, hemiske, mehaničke, električne, optičke, magnetne, otpornost trenja, otpornost koroziji, itd., na površine substrata moguće je promeniti i modificirati. Hemijske, morfološke i mehaničke površinske osobine mogu biti od velike važnosti za dalju adheziju pri formiranju filma i krajni rezultat – osobine površinskog filma.
U ovom radu autori presentiraju fizičko isparivanje i depoziciju (physical vapour deposition -PVD) kao metod za površinsku modifikaciju i depoziciju prevlake na polimerne materijale. Metoda je čisti ekološki postupak koji može da se vodi u jednom kontinuiranom ciklusu-procesu PVD komore. Čišćenje polimerne površine, aktivacije, modifikacije i nanošenja prevlake je u jednom kontinuiranom procesu. Na kraju, veliki broj eksperimenata na modifikaciji i depoziciji na određenom broju polimera je prikazno u ovom radu. Prezentirani su vlastiti studiji na sučaju case studies na aktivaciji, modifikaciji i nanošenju prevlake na birane polimere za ciljane aplikacije, gde osnovni polimeri nisu mogli da odgovore na industrijske zahteve.
Ključne reči : površinski inžinjering, fizičko isparivanje i depozicija, polimeri.
DOPRINOS INTEGRISANOJ VALORIZACIJI METALA U HIDROMETALURGIJI CINKA
Dušan Stanojević1, Lepa Filipović-Petrović2
1Univerzitet u Istočnom Sarajevo, Tehnološki fakultet, Zvornik, R.Srpska
2Visoka tehnološka škola strukovih studija, Šabac, Srbija
IZVOD
Cink spada u grupu obojenih metala sa širokom primenom. Posle aluminijuma i bakra, cink je treći obojeni metal po svetskoj proizvodnji koja je 2012. god. dostigla 12,7 miliona tona. Cink se danas gotovo isključivo dobija hidrometalurškim postupkom prerade sulfidnih koncentrata. Koncentrati cinka u sebi sadrže i čitav niz komercijalno značajnih metala kao što su kadmijum, olovo, srebro, bakar kobalt, nikal, germanijum, indijum, galijum i td. Proizvođači cinka preradi cinkonosnih minerala sve više pristupaju integrisano, istovremeno valorizujući iz sirovine, pored cinka, i veći broj drugih prisutnih metala što je ekonomski opravdano, a u saglasnosti je sa održivim razvojem.
U radu je pokazano kako se iz otpadnog taloga koji nastaje u hidrometalurgiji cinka, a sadrži od 0,6 do 1% kobalta, ovaj metal može efikasno valorizovati. Razvijenim hidrometalurškim postupkom u kome se kobalt u talogu prvo koncentriše, a zatim dalje prerađuje, sintetizovan je plavi keramički pigment kobalt-olivin. Laboratorijski proces sinteze kobalt-olovina potvrđen je poluindustrijski, a dobijeni pigment je uspešno primenjen u glazuri na probnim keramičkim pločicama koje su pečene u industrijskoj peći.
Ključne reči: hidrometalurgija cinka, valorizacija kobalta, kobalt-olivin
CONTRIBUTION TO INTEGRATED METAL VALORISATION IN ZINK HYDROMETALLURGY
ABSTRACT
Zinc belongs to the group of non-ferrous widely used metals. After aluminium and copper, zinc is the third non-ferrous metal according to the world production of 12.7 million tons in 2012. Nowadays, it is almost exclusively produced by processing sulphide concentrates in hydrometallurgical procedure. Zinc concentrates contain a series of commercially important metals, such as cadmium, lead, silver, copper, cobalt, nickel, germanium, indium, gallium, etc. Zinc producers have an integrated approach to zinc minerals processing, simultaneously valorising, from raw materials, beside zinc, a large number of present metals. This procedure has a complete economical justification, being at the same time in accordance with sustainable development doctrine.
This paper shows the method of effectively valorising this metal from waste sludge that is obtained in zinc hydrometallurgy and contains 0,6 to 1% of cobalt. Applying developed procedure in which cobalt from sludge is firstly concentrated, and then treated, blue ceramic pigment cobalt-olivine is synthesized. Laboratory process of cobalt-olivine synthesis has pilot-plant confirmation and obtained pigment is successfully used on glaze test tiles baked in industrial furnace.
Key words: zinc hydrometallurgy, cobalt valorisation, cobalt-olivine
ISPITIVANJE KOROZIONOG PONAŠANJA Al-LEGURA SISTEMA Al-Mg-Cu U VODENIM RASTVORIMA NaCl I Na2SO4 I PRIKAZ EFIKASNOSTI INHIBITORA Na2CO3, NaNO2 I Na2HPO4
Darko Vuksanović1, Dragan Radonjić1, Jelena Pješčić1,
Veselinka Grudić1, Refik Zejnilović2
1Univerzitet Crna Gora, Metalurško-tehnološki fakultet, Podgorica, 2Univerzitet Crna Gora, Farmaceutski fakultet, Podgorica, Crna Gora
IZVOD
Inhibitori korozije su supstance koje dodate u maloj količini u agresivni medijum mogu u velikoj mjeri smanjiti brzinu korozije metala. Pravilan izbor inhibitora je vrlo važan podatak, ako se zna da pojedini inhibitor usporava koroziju samo za određeni sastav rastvor/metal. U ovom radu je praćen efekat neorganskih inhibitora NaNO2, Na2CO3 i Na2HPO4 u 0,5M rastvoru Na2SO4, pri čemu će biti analizirani uporedni rezultati ispitivanja uticaja ovih inhibitora u 0,5M rastvoru NaCl i Na2SO4. Efekat inhibitora se ogleda u povećanju polarizacionog otpora i smanjenju struje korozije, a koji je različit zavisno od vrste inhibitora, agresivne sredine i tipa legure.
Ključne riječi: korozija, brzina korozije, inhibitori korozije, polarizacioni otpor, gustina struje, vodeni rastvori.
INVESTIGATION OF CORROSION BEHAVIOR OF Al-ALLOYS SYSTEM Al-Mg-Cu IN AQUEOUS SOLUTIONS OF NaCl AND Na2SO4 AND REVIEW THE EFFICIENCY OF INHIBITORS Na2CO3, NaNO2 and Na2HPO4
ABSTRACT
Corrosion inhibitors are substances which added to a small amount of aggressive media can greatly reduce the corrosion rate of metals. The proper selection of inhibitors is a very important fact, if we know that some inhibitor slows down corrosion for a particular composition of solution /metal. This paper presents impact of inorganic inhibitors NaNO2, Na2CO3 and Na2HPO4 in 0,5 M Na2SO4 solution, in which will be analyzed by the comparative results of the effects of these inhibitors in 0,51 M NaCl and 0,5 M Na2SO4. The effect of inhibitors is reflected in the increase of polarization resistance and decrease the corrosion current density, which varies depending on the type of inhibitor, the aggressive solution and the type of alloy.
Keywords: corrosion, corrosion rate, corrosion inhibitors, polarization resistance, current density, aqueous solutions.
ANALYSIS OF CORROSION DAMAGE IN BOILER OF AISI 304L STAINLESS STEEL
Biljana Bobić, Bore Jegdić, Bojan Gligorijević
Institute GOSA, Belgrade, Serbia
ABSTRACT
The corrosion damage near the welded joint in the boiler of AISI 304L stainless steel was analysed. During welding, heat tint was formed near the weld on the inner surface of the boiler, because shielded gas was not applied. Due to the presence of heat tint and crevice in the welded joint, pitting corrosion occurred which caused the perforation and leakage of the boiler. Several procedures are proposed to prevent localised forms of corrosion (pitting and crevice corrosion) near the welded joint of the boiler.
Key words: Stainless steels, Welding, Heat tint, Corrosion
ANALIZA KOROZIONIH OŠTEĆENJA NA BOJLERU OD NERĐAJUĆEG ČELIKA AISI 304
IZVOD
Analizirana je pojava korozionih oštećenja u blizini zavarenog spoja na bojleru od nerđajućeg čelika AISI 304L. U toku zavarivanja došlo je do obrazovanja termičkog oksida (heat tint) u blizini zavarenog spoja na unutrašnjoj strani bojlera, zbog odsustva zaštitnog gasa tokom zavarivanja. Usled postojanja zazora u zavarenom spoju i prisustva heat tint-a došlo je do pojave piting korozije, što je prouzrokovalo perforaciju zida bojlera i curenje. Predloženo je nekoliko postupaka za sprečavanje pojave lokalizovanih vidova korozije (piting i korozija u zazorima) u blizini zavarenog spoja na bojleru.
Ključne reči: nerđajući čelici, zavarivanje, termički oksid (heat tint), korozija
PROPERTIES MODELING OF CEMENT COMPOSITES MADE OF FLY ASH
Dragica Jevtić, Dimitrije Zakić, Aleksandar Savić, Aleksandar Radević
Belgrade, Serbia
ABSTRACT
There is a number of advantages when using fly ash in cement composites. Fly ash is known for decades for its’ pozzolanic properties, and thus it is mostly used as an mineral admixture in the process of production of cement. This way benefits like saving energy and reduction of CO2 emission are obtained. This paper presents the results of research conducted on cement composites made with fly ash from Serbia, added as a partial substitute for cement. The properties of fresh and hardened cement composites were studied with replacement of different mass quantites of cement. Studies have shown that with the moderate amount of fly ash (up to 30%) it is possible to obtain satisfactory physical and mechanical properties of cement composites, both in fresh and hardened state.
Key words: fly ash, mortars, cement, physical and mechanical properties
MODELOVANjE SVOJSTAVA MALTERA PRIMENOM ELEKTRO-FILTERSKOG PEPELA
IZVOD
Postoji niz prednosti upotrebe elektrofilterskog pepela u cementnim kompozitima. Elektrofilterski pepeo je poznat decenijama po svojim pucolanskim svojstvima i iz tog razloga se u najvećoj meri upotrebljava kao mineralni dodatak u procesu proizvodnje cementa. Na taj način se ostvaruju prednosti u uštedi energije i u smanjenju emisije CO 2 . U radu su prikazani rezultati ispitivanja sprovedenih na cementnim kompozitima sa elektrofilterskim pepelom iz Srbije, u cilju delimične zamene standardnog cementa. Svojstva svežih i očvrslih cementnih kompozita proučavana su sa zamenom različitim količinama standardnog cementa. Istraživanja su pokazala da se uz umerenu zamenu količine cementa elektrofilterskim pepelom (do 30%) mogu postići zadovoljavajuća fizičko-mehanička svojstva cementnih maltera, kako u svežem tako i u očvrslom stanju.
Ključne reči: elektrofilterski pepeo, malteri, cement, fizičko-mehaničke karakteristike
MODELLING AND OPTIMIZATION OF SURFACTANT SENSOR RESPONSE CHARACTERISTICS FOR USE IN SURFACE WATER AND WASTEWATER ANALYSIS
Ana Komanović-Stanisavljev1, Aleksandra Perić-Grujić2, Milan Sak-Bosner3
1Institute of Public Health, Belgrade, Serbia
2University in Belgrade, Faculty of Technology and Metallurgy, Serbia 3”Josip Juraj Strossmayer” University of Osijek, Department of Chemistry, Osijek, Croatia
ABSTRACT
The theoretical model of potentiometric titration curves of sodium dodecyl sulfate (anionic surfactant) was proposed and the response parameters of two surfactant sensors (commercial and self-made) were investigated. The both sensors were used to generate potentiometric experimental data, which were incorporated into the calculations using the mass and charge balance equations.The experimental data were compared with appropriate theoretical curves in which the sensor response parameters (sensor slope S, constant potential term E0, potentiometric selectivity coefficient ), sensor’s membrane parameter (solubility product constant KS,CatAn) and analyte properties (activity ai, concentration ci) were estimated and optimized with Solver (Excel).
Keywords: Surfactant sensor, Surfactants, Potentiometry, Modeling, Solver
MODELOVANJE I OPTIMIZOVANJE ODRŽIVIH KARAKTERISTIKA TENZIDNOG SENZORA ZA KORIŠĆENJE PRI ANALIZI POVRŠINSKIH I OTPADNIH VODA
IZVOD
Predložen je teorijski model potenciometrijskih titracionih krivih natrijum dodecil sulfata (anjonski tenzid) i ispitane su odzivne karakteristike dva tenzidna senzora (komercijalnog i sopstvene konstrukcije). Oba senzora korišćena su za generisanje potenciometrijskih eksperimentalnih podataka, koji su upotrebljeni u izračunavanjima koristeći jednačine bilansa mase i naelektrisanja. Eksperimentalni podaci upoređeni su sa odgovarajućim teorijskim krivama u kojima su odzivni parametri senzora (nagib S, faktor konstantnog potencijala E0, potenciometrijski koeficijent selektivnosti ), parametri membrane senzora (konstanta proizvoda rastvorljivosti KS,CatAn) i svojstva analita (aktivitet ai, koncentracija ci), određeni i optimizovani pomoću Solvera (Excel).
Ključne reči: Tenzidni senzor, Tenzidi, Potenciometrija, Modelovanje, Solver
TEHNIČKA CELULOZA KAO ADSORBENT JONA BAKRA I HROMA
Marina Šćiban, Dragana Kukić, Jelena Prodanović, Mile Klašnja
Univerzitet u Novom Sadu, Tehnološki fakultet, Novi Sad, Srbija
IZVOD
Mnoge industrije stvaraju otpadne vode sa relativno visokim sadržajem teških metala koji se zbog svoje toksičnosti i bioakumulacije moraju ukloniti iz efulenata. Poslednjih godina, jedna od najčešće ispitivanih metoda je biosorpcija – adsorpcija adsorbentima biološkog porekla. Među adsorbentima ove grupe sve veću pažnju privlače lignocelulozni materijali koji imaju relativno dobru efikasnost adsorpcije, dostupni su u velikim količinama i jeftini, jer se često javljaju kao otpadni materijal. U ovom radu prikazani su rezultati ispitivanja osobina tehničke celuloze kao adsorbenta, u cilju procene njenog doprinosa adsorpcionom kapacitetu kompleksnih lignoceluloznih materijala. Ispitana je adsorpcija jona bakra i hroma iz model vode, a za opisivanje procesa primenjeni su različiti modeli adsorpcionih izotermi. Rezultati ogleda pokazuju da tehnička celuloza ima znatno veći kapacitet adsorpcije za jone hroma nego za jone bakra. Ispitivanjem kinetike adsorpcije, došlo se do pretpostavke da se adsorpcija jona bakra odvija i na površini i u porama, a da se dihromatni joni adsorbuju samo na površini ovog adsorbenta.
Ključne reči: tehnička celuloza, adsorpcija, bakar, hrom
TECHNICAL CELLULOSE AS AN ADSORBENT OF COPPER AND CHROMIUM IONS
ABSTRACT
The presence of heavy metals in the natural environment is mainly due to the rapid industrial development and it is a significant problem in terms of environmental protection. Due to their toxicity and bioaccumulation it is necessary to remove them from industrial effluents. One of the most commonly applied method is adsorption by various adsorbents of biological origin – biosorbents. In recent years, attention is drawn to lignocellulose materials which meet the basic requirements for adsorbents: relatively good adsorption efficiency, availability in large quantities and a low price, because they often occur as waste material. Basic components of lignocellulosic materials are cellulose, lignin and hemicelluloses. In this paper the adsorption properties of cellulose was investigated in order to assess its contribution to adsorption capacity of these complex materials. The adsorption of nickel, copper, zinc, cadmium and chromium ions by pulp, was investigated. To describe the process, different models of adsorption isotherms were applied. The results showed that, according to Langmuir’s constants, pulp has the highest adsorption capacity for cadmium and chromium ions, and the lowest for zinc ions.
Key words: Pulp, adsorption, copper, chromium
BIOETANOL IZ LIGNOCELULOZNIH SIROVINA:
OBNOVLJIVI IZVORI I ENZIMSKA TEHNOLOGIJA
ZA ODRŽIVU PROIZVODNJU ENERGIJE
Darjana Ivetić, Mirjana Antov
Univerzitet u Novom Sadu, Tehnološki fakultet, Novi Sad, Srbija
IZVOD
Lignocelulozni otpaci poljoprivredne proizvodnje su široko dostupni kao obnovljivi potencijalni izvori sirovina za proizvodnju tečnih biogoriva. Bioetanol proizveden iz obnovljive lignocelulozne sirovine mogao bi da dovede do smanjenja emisije gasova koji izazivaju efekt staklene bašte, ali i energetske krize izazvane ograničenim rezervama fosilnih goriva. Međutim, složena struktura lignocelulozne sirovine predstavlja izvor mnogobrojnih problema u konverziji do bioetanola. Veliki deo njih se odnosi na enzimsku hidrolizu tokom koje se polimeri sirovine, najčešće celuloza, razlažu do jednostavnih šećera. Obezbeđivanje odgovarajuće interakcije između celuloze i celulaza, kao enzimskog kompleksa koji je razgrađuje, je od ključnog značaja za efikasnost enzimske hidrolize, a samim tim i za održivost i ekonomsku isplativost celokupne proizvodnje bioetanola. Zbog toga se slobodno može reći da razumevanje mehanizama enzimske depolimerizacije lignoceluloznih materijala, zajedno sa proizvodnjom novih i poboljšanih enzima može obezbediti globalnu upotrebu ove vredne obnovljive sirovine za proizvodnju etanola i osigurati održivu i ekološki prihvatljivu proizvodnju energije.
Ključne reči: Bioetanol; Lignocelulozna sirovina; Enzimska hidroliza.
BIOETHANOL FROM LIGNOCELLULOSIC BIOMASS: RENEWABLE SOURCES
AND ENZYME TECHNOLOGY FOR SUSTAINABLE ENERGY PRODUCTION
ABSTRACT
Renewable sources, available globally in the form of residual agricultural biomass, i.e. lignocellulosic feedstock, can be transformed into liquid biofuels. Bioethanol produced from renewable lignocellulosic feedstock has great potential to reduce greenhouse gasses emissions and energy crisis, related to the combustion of fossil fuels. However, the complex structure of lignocellulosic feedstock imposes many problems to its conversion to bioethanol. Many of those problems are addressed to the enzymatic hydrolysis during which biomass polymers, primarily cellulose, are degraded to simple sugars. Achieving proper interaction between cellulose and cellulases, enzyme complex degrading cellulose, is crucial for efficient biomass hydrolysis, and thus viable and cost effective overall bioethanol production. Therefore, understanding of mechanisms of enzymatic depolymerization of lignocellulosic feedstock along with production of new and improved enzymes may provide global usage of this valuable renewable source for bioethanol production and ensure sustainable energy supply which is environmentally beneficial.
Key words: Bioethanol; Lignocellulosic feedstock; Enzymatic hydrolysis.
UKLANJANJE POLICIKLIČNIH AROMATIČNIH UGLJOVODONIKA U KONSTRUISANIM MOČVARAMA
Slađana Č. Alagić, Mile Dimitrijević
Univerzitet u Beogradu, Tehnički fakultet u Boru, Bor, Srbija
IZVOD
Konstruisane močvare (mokra polja) su prirodna alternativa konvencionalnim metodama remedijacije kontaminiranih voda i zemljišta, zasnovana na iskorišćavanju kompleksnih procesa koji se uspostavljaju između biljaka, mikroorganizama, zemljišnog matriksa i polutanata. Dobro je poznato da ove sinergističke interakcije značajno doprinose uklanjanju neorganskih zagađivača iz životne sredine. Razumevanje kako biljka/mikroorganizmi/podloga/polutant reaguju među sobom na mestu kontaminacije, još uvek je nedovoljno, a posebno u slučaju organskih zagaživača. Ipak, neki eksperimenti tipa modelovanih pilot-projekata, koji su u najnovije vreme bili razvijeni za uklanjanje policikličnih aromatičnih ugljovodonika (PAHs), ukazuju da je aktivna zona reakcije u konstruisanim močvarama praktično zona korenja, tj. rizosfera. Postoje brojne različite tehnološke varijante u smislu dizajna konstruisanih močvara, spoljne opreme, itd., ali uobičajeno, glavna razlika ogleda se u tipu podloge i primenjene biljne vrste. Najpodesniji sistem mora biti adaptiran za specifičan problem zagađenja, kao i uslove lokaliteta.
Ključne reči: PAHs, konstruisane močvare, bioremedijacija, fitoremedijacija
REMOVING OF POLYCYCLIC AROMATIC HYDROCARBONS BY CONSTRUCTED WETLANDS
ABSTRACT
Constructed wetlands are a natural alternative to conventional methods of treatment of contaminated water and soil based on complex processes caused by the plants, microorganisms, soil matrix and pollutants. It is well known that these synergistic interactions contribute significantly to the removing of inorganic contaminants from the environment. An understanding how plants, microorganisms, the soil bed and pollutant, interact with each other at the contaminated place, is still rather incomplete, especially in the case of organic contaminants. However, some small scale process modeling experiments, which currently have been developed for polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) removing, show that the active reaction zone of constructed wetlands is the root zone (or rhizosphere). There are numerous different technological variants in terms of design of constructed wetlands, peripheral equipment, etc. but usually, they are mainly distinguishable by the type of the soil bed and applied plant. The most suitable system can be adapted to specific waste problems and local conditions.
Keywords: PAHs, constructed wetlands, bioremediation, phytoremediation
MOGUĆNOSTI ANAEROBNE BIODEGRADACIJE NITRATA U PODZEMNIM VODAMA POŽAREVAČKOG IZVORIŠTA “Ključ”, PRIMENOM EMULSIFIKOVANOG BILJNOG ULJA
Slobodan Vujasinović1, Jelena Zarić1, Dragan Kaluđerović2, Ivan Matić1
1University of Belgrade, Faculty of Mining and Geology, Department of Hydrogeology, Belgrade, 2Advanced Groundwater
Technology, Belgrade, Serbia
IZVOD
Nitrati u podzemnim vodama predstavljaju veliki problem današnjice, posebno ako se podzemne vode koriste kao izvorišta za vodosnabdevanje. U našoj zemlji ovaj problem je posebno zastupljen u slivu Velike Morave, ali je podjednako aktuelan i širom sveta. Poslednjih godina zabeležen je drastičan skok u broju kontaminiranih izvorišta, kao posledica povećanja koncentracije nitrata u podzemnim vodama izvorišta za vodosnabdevanje. Nitrati u podzemnim vodama najčešće potiču od otpadnih, fekalnih voda ili poljoprivrede.
Razvojem remedijacionih tehnologije ovaj problem je u perspektivi rešiv. Svaka metoda zahteva prilagođavanje konkretnom problemu, postojećim uslovima terena i koncentracijama zagađujuće materije. Požarevačko izvorište ”Ključ”, samo je jedno od brojnih izvorišta na kojima koncentracije nitrata i do dva, tri puta premašuju zakonski propisanu koncentraciju od 50 mg/l. Proces biodegradacije nitrata u priodnim uslovima vrlo je spor iako su bakterije potrebne za ovaj proces prisutne u tlu i podzemnoj vodi. Za slučaj izvorišta”Ključ” razmatra se mogućnost stimulacije procesa biodegradacije nitrata upotrebom emulsifikovanog biljnog ulja. Ovim radom biće dat uvid u mehanizam biodegradacije nitrata primenom biljnih ulja, kao i mogućnosti primene ove bioremedijacione metode na primeru Požarevačkog izvorišta.
Ključne reči: bioremedijacija, emulsifikovano biljno ulje, podzemne vode, nitrati
ANAEROBIC BIODEGRADATION OF NITRATE IN GROUNDWATER SOURCES ”KEY” OF THE CITY OF POŽAREVAC BY THE APPLICATION OF EMULSIFIED VEGETABLE OIL
ABSTRACT
Large number of groundwater sources is contaminated with nitrates, this problem put many of them out of function. The same situation is present all around the world, as well as in Serbia. The major cause of this problem is agricultural activity and fecal waste waters.
By injecting the emulsified vegetable oil in the aquifer we can create anaerobic conditions and stimulate the biodenitrification. In this case vegetable oil is a carbon source and the process of biodegradation is much more efficient than in natural conditions. According to data obtained from the laboratory this technology showed itself very successful. The next step is in situ application and implementation of the technology in existing, natural conditions. “Ključ” is a ground water aquifer of the Požarevac municipality water supply system, the high concentration of nitrates in its water is a big and permanent problem. For this reason the location of the “Ključ” aquifer is chosen for the implementation of this technology. This project is not important just for the local interest of the municipality and its citizens, improving this method will open the possibility of saving numerous ground water sources all around the world.
Keywords: bioremediation, emulsified vegetable oil, ground water, nitrates
CLASSIFICATION OF BOSNA RIVER BASED ON PHYSICAL
AND CHEMICAL QUALITY INDICATORS IN THE AREA OF SARAJEVO
Neda Tešan Tomić1, Vaso Novaković2, Časlav Lačnjevac3, Miladin Gligorić4
1Ministry of Defense BiH, Sarajevo, BIH,
2DOO “IPIN”, Institute of Applied Geology and plumbing engineering,
Bijeljina, BIH, 3University of Belgrade, Faculty of Agriculture,
Belgrade, Serbia,
4University of East Sarajevo, Faculty of Technology, Zvornik, BIH
ABSTRACT
The subject of this study is the analysis of physical and chemical parameters of Bosna River in order to determine the current status of this watercourse (from Bosna river source to the water gauging station Reljevo) in Ilidza Municipality and part of Novi Grad Sarajevo Municipality based on which a group classification of the watercourse was performed in line with the existing legislation of Bosnia and Herzegovina and EU.
Bosna River is the main recipient of waste water of the central part of Sarajevo (Stari Grad, Centar, Novi grad and Novo Sarajevo Municipalities). In addition, the city dumping site Smiljevici, with its leachate waters significantly affects the quality of the Bosna River.
In a part of the concerned basin of the Bosna River some studies were carried out only on the watercourse (seven measuring profiles) since there are no municipal drains in this section.
Based on the results of analysis of physical-chemical parameters conducted between 2010 – 2013, and their comparison with a limit prescribed by the Regulation on Hazardous and Harmful Substances in Water (Federation of Bosnia and Herzegovina Official Gazette No. 43/2007) and the Guidelines of the International Commission for the Protection of Danube River – ICPDR, Table 3. Water Quality Classification used for TNMN purposes, for water flows II class, it is evident that some of the parameters significantly exceed the maximum permissible concentration (MPC) especially on the measuring profiles after the inflow of tributaries, especially the Miljacka River as well as Lepenica River which, with its sanitary-fecal waste waters and leachate waters from Smiljevići dumping site impacts the quality of Bosna River.
Key words: sanitary-fecal waste water, leachate waters, municipal drains, classification of watercourses.
KLASIFIKACIJA RIJEKE BOSNE PREMA FIZIČKO – HEMIJSKIM
POKAZATELJIMA KVALITETA NA PODRUČJU GRADA SARAJEVA
IZVOD
Predmet ovog rada je analiza stanja fizičko – hemijskih parametara rijeke Bosne sa ciljem utvrđivanja trenutnog stanja na ovom vodotoku (od izvorišta Vrelo Bosne do vodomjerne stanice Reljevo) na području opštine Ilidža i dijela opštine Novi Grad Sarajevo, na osnovu čega je po grupama relevantnih parametara izvršena klasifikacija vodotoka, prema postojećim zakonskim aktima u Bosni i Hercegovini i u skladu sa EU legislativom.
Rijeka Bosna je glavni recipijent otpadnih voda centralnog dijela Sarajeva (Stari Grad, Centar, Novo Sarajevo i Novi Grad). Pored toga, gradska deponija Smiljevići, svojim procjednim vodama značajno utiče na kvalitet rijeke Bosne.
Na dijelu razmatranog neposrednog sliva rijeke Bosne vršena su ispitivanja samo na vodotoku (i to na sedam mjernih profila) budući da na ovoj dionici nema komunalnih ispusta.
Na osnovu rezultata analize fizičko-hemijskih parametara provedenih u periodu 2010 – 2013. godine, i njihovog poređenja sa limitom koji propisuju Uredba o opasnim i štetnim materijama u vodama (Sl. novine FBiH broj: 43/2007) i Smjernice Međunarodne komisije za zaštitu rijeke Dunav (eng. ICPDR – International Commission for protection of Danube River, Table 3. Water Quality Classification used for TNMN purposes, for waterflows II class), vidljivo je da neki od parametara značajno premašuju maksimalno dozvoljene koncentracije (MDK) posebno na mjernim profilima nakon uliva pritoka, naročito rijeke Miljacke, kao i rijeke Lepenice koja, pored problema sanitarno-fekalnih otpadnih voda nosi sa sobom i uticaj procjednih voda sa deponije Smiljevići na kvalitet vodotoka Bosne.
Ključne riječi: sanitarno-fekalne otpadne vode, procjedne vode, komunalni ispusti, klasifikacija vodotoka.
BRIQUETTING AND PELLETING BIOMASS – PROTECTION FROM FIRE AND EXPLOSIONS
Zvonko Nježić, Biljana Cvetković, Šandor Kormanjoš, Vojislav Banjac, Jasmina Živković
University of Novi Sad, Institute for Food Technology, Novi Sad, Serbia
ABSTRACT
Introduction of technologies that will produce up to 20% of energy from renewable sources is task that was set before our and all the other countries in the region, that aspire to EU accession. Biomass and production of briquettes and pellets are great advantages of our region. Production process has been processed throughout many studies, and this study focuses on safety and protection from adverse events that could occur during process.
With proper implementation of all precautions from aspect of work safety and fire protection, proper performance of all technical details during work on the machines and during assembly of the equipment, along proper electric installations, proper handling and maintaining equipment and also with strict adherence to the prescribed work guidelines, it can be considered that fire hazards and explosive hazards are eliminated, or diminished to a minimum. That means that these hazards are not present in normal work conditions and that they can only arise due to certain irregularities during work.
Prevention measures and their key aspects must be part of any serious study and technical-technological documentation.
Key words: briquetting, biomass, fire prevention, explosion
BRIKETIRANJE I PELETIRANJE BIOMASE – ZAŠTITA OD POŽARA I EKSPLOZIJA
IZVOD
Zadatak koji je postavljen pred našu zemlju i sve zemlje u regionu, koje streme ulasku u EU, je uvođenje tehnologija koje će proizvesti i do 20% energije iz obnovljivih izvora. Biomasa i proizvodnja briketa i peleta su velike potencijalne prednosti regiona. Sam proces je kroz više radova obrađivan, a ovaj rad je osvrt na bezbednost i zaštitu od neželjenih događaja u toku procesa.
Pravilnom primenom svih preventivnih mera sa stanovništva zaštite na radu i protivpožarne zaštite, pravilnom izvedbom svih tehničkih detalja na mašinskoj tehnološkoj opremi i pri montažnim radovima, pravilnom izvedbom elektroinstalacija, strogim pridržavanjem propisanih pravila za rad, pravilnim rukovanjem i održavanjem opreme ispravnom stanju u funkciji kompleksnog postrojenja, može se smatrati da su požarne i eksplozivne opasnosti eliminisane, odnosno svedene na minimum. To praktično znači da ove opasnosti nisu prisutne u normalnim uslovima rada i da one mogu nastati samo usled izvesnih nenormalnosti u radu.
Mere prevencije i svi ključni aspekti moraju biti deo svake ozbiljne studije i tehničko-tehnološke dokumentacije.
Ključne riječi: briketiranje, biomasa, zaštita od požara, eksplozija
MIKROBIOLOŠKE I BIOHEMIJSKE OSOBINE DEPOSOLA RB “KOLUBARA”
Snežana Djordjević1, Željko Dželetović2, Dragana Stanojević3, Zvonko Radan4
1Univerzitet u Beogradu,Poljoprivredni fakultet, Beograd– Zemun, 2INEP, Institut za primenu nuklearne energije, Zemun, 3Biounik doo, Razvojno proizvodni centar, Šimanovci-Beograd
4Fermopromet, Majške Međe – Bolman, Hrvatska
IZVOD
Određivane su mikrobiološke i biohemijske osobine deposola RB Kolubara na kome je izvršena rekultivacija, formiranjem biljnih zajednica breza, beli bor i jabučnjak. Mikrobiološke analize obuhvatile su odredjivanje brojnosti sistematskih i fizioloških grupa mikroorganizama, a biohemijske odredjivanje aktivnosti ureaze, dehidrogenaze, biomase, ugljenika i fosfora. Deposoli “RB Kolubara” u zavisnosti od formiranih biljnih sastojina u cilju rekultivacije su razlikuju po mikrobiološkim i biohemijskim osobinama. Kod deposola RB Kolubara u sastojini breza ukupan broj mikroorganizama, brojnost gljiva, celulolitskih mikroorganizama, aminoheterotrofa, Azotobacter-a, aktivnost ureaze, dehidrogenaze, biomasa C i P i je veći u odnosu na sastojnu beli bor, kod koje je utvrdjena veća brojnost aktinomiceta. Ukupan broj mikroorganizama, brojnost gljiva, aminoheterotrofa, aktinomiceta, celulolizatora i biomasa C u deposolima je na nivou vrednosti za prirodna zemljišta, dok je aktivnost ureaze, dehidrogenaze i biomase P manja. Brojnost Azotobacter chroococcum u deposolima je mala a u nekim lokalitetima nije konstatovana.
MICROBIOLOGICAL AND BIOCHEMICAL PROPERTIES DEPOSOL RB ”KOLUBARA”
ABSTRACT
Both microbiological and biochemical properties of “deposol” at “Kolubara” Mining Complex, recultivated by plant communities of birch and white pine, were studied. With respect to microbiological investigations, the number of systematic and physiological groups of microorganisms was estimated, while biochemical studies comprised determination of urease and dehydrogenase activity and evaluation of carbon and phosphorus biomass. The “deposols” at “Kolubara” Mining Complex differed in their microbiological and biochemical properties, depending on plant communities, formed in order to recultivate these soils. Birch community “deposols” expressed higher values than white pine community “deposols” regarding following parameters: total number of microorganisms, number of fungi, number of cellulolytic microorganisms, number of aminoheterotrophs, number of Azotobacter spp., urease and dehydrogenase activity, and both carbon and phosphorus biomass. Conversely, the white pine community “deposols” expressed higher value of number of Αctinomycetes than birch community “deposols”. Total number of microorganisms, number of fungi, aminoheterotrophs, actinomycetes, and cellulolytic microorganisms, and carbon biomass in “deposols” was at the level of values of those parameters in natural soils. Parameters concerning both urease and dehydrogenase activity and phosphorus biomass were lower. Number of Azotobacter chroococcum was extremely small at all examined “deposols”, while it was not even detected at certain localities.
KONVENCIONALNE METODE POVRŠINSKE ZAŠTITE KLIPOVA ZA MOTORE SUS
Srećko Manasijević1, Karlo Raić2, Sanja Trgovčević1
1Lola Institut, Beograd, Srbija
2Univerzitetau Beogradu, Tehnološko-metalurški fakultet, Beograd, Srbija
IZVOD
U ovom radu dat je pregled konvencionalnih metoda površinske zaštite klipova za motore SUS. Jedan od najopterećenijih delova motora SUS je cilindarski sklop, tj. klip kao element sklopa. Klip, u svom radu izložen je uticaju agresivne gasne i tečne sredine, povišenim temperaturama, termošokovima i mehaničkim opterećenjima. Analizom navedenih metoda pokazalo se da površinske prevlake koje se stvaraju na određenim površinama na klipu u znatnoj meri povećavaju tribološke performanse i produžavaju radni vek.
Ključne reči: klip, površinska zaštita, tvrda anodna oksidacija
CONVENTIONAL METHODS OF PISTON SURFACE TREATMENT FOR IC ENGINES
ABSTRACT
This paper provides an overview of conventional methods of piston surface treatment for IC engines. One of the most stressed parts of IC engine is the cylinder assembly, i.e., the piston as a component of this assembly. In its operation, the piston is exposed to the impact of aggressive gaseous and liquid environment, elevated temperatures, thermal shocks and mechanical loads. The analysis of these methods has shown that the surface coatings that are created on certain surfaces on the piston substantially increase the tribological performance and extend the lifetime of the piston.
Keywords: piston, surface treatment, hard anodic oxidation
ZAŠTITA GRAĐEVINSKIH MATERIJALA OD POŽARA SA POSEBNIM OSVRTOM NA GRAĐEVINSKO DRVO
Miloš Petrović1, Kristina Anđelić1, Zdravko Petrović2, Miloš Jovanović3
1Univerziteta u Nišu, Građevinsko-arhitektonski fakulet, Niš
2Gradski vatrogasni savez Niš, Niš, Srbija 3Business Administration in Banking and Finance – HWZ, Zürich
IZVOD
Požar je proces nekontrolisanog sagorevanja kojim se ugrožavaju život i zdravlje ljudi, materijalnih dobara i životne sredine. Pod zaštitom od požara se podrazumeva skup mera i radnji za planiranje, finansiranje, organizovanje, sprovođenje i kontrolu mera i radnji zaštite od požara, za sprečavanje zbijanja i širenja požara, otkrivanja i gašenja požara, spasavanje ljudi i imovine, zaštitu životne sredine, utvrđivanje i otklanjanje uzroka požara. Jedan od najbitnijih faktora je otpornost građevinskih materijala pri požaru i njegova zaštita kako ne bi izazvali veće širenje požara, ljudske žrtve i veću materijalnu štetu. Na osnovu reakcije na požar, građevinski materijali se ocenjuju i klasifikuju u skladu sa DIN EN 13501-1.
Ključne reči: požar, zaštita, građevinski materijali, pravni akti, građevinsko drvo…
PROTECTION OF FIRE BUILDING MATERIALS WITH A SPECIAL FOCUS ON BUILDING WOOD
ABSTRACT
The fire was burning uncontrolled process that endangers human health, material assets and the environment. Under the protection of fire means a set of measures and actions for planning, financing, organization, implementation and control measures and actions for fire protection, to prevent compaction and spread fire detection and fire fighting, rescue people and property, protect the environment, identifying and eliminate the cause of the fire. One of the most important factors is the resistance of building materials for fire and its protection as not to cause a greater spread of fire, loss of life and substantial property damage. Based on the reaction to fire, building materials are assessed and classified in accordance with DIN EN 13501-1.
Keywords: fire, protection, building materials, legal documents, building wood…
