BROJ 1
N. D. NIKOLIĆ, K. I. POPOV, LJ. J. PAVLOVIĆ, M. G. PAVLOVIĆ
Scientific paper [PDF]
UDC:669.337.142:620.179.11.191.3/.4=20
New method of the determination of specific surface of copper obtained by the electrodeposition
The specific surface of electrodeposited copper was determined using recently proposed way for the estimation of the real surface area of metal deposits. The obtained values of the specific surface of copper deposits were correlated with the corresponding morphologies of copper deposits.
Key words: electrodeposition; copper; specific surface of copper deposit.
NOVI METOD ODREĐIVANJA SPECIFIČNE POVRŠINE ELEKTROHEMIJSKI ISTALOŽENOG BAKRA
Specifična površina elektrohemijski istaloženog taloga bakra je bila određena korišćenjem nedavno predloženim načinom za procenu realne površine taloga metala. Dobijene vrednosti specifične površine taloga bakra su bile povezane sa odgovarajućim morfologijama taloga bakra.
Ključne reči: elektrohemijsko taloženje; bakar; specifična površina taloga bakra
BISENIJA M. PETROVIĆ1,MIODRAG V. STOJANOVIĆ2
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:669.268.7:669.14.018.8.056.9=861
Istraživanje procesa electrodepozicije prevlake hroma na nerdjajucem celiku u periodicno promenljivom rezimu struje
Za taloženje prevlake hroma na nerđajućem čeliku primenjen je periodično promenljiv režim struje (RC). Proces taloženja ispitivan je pri korišćenju jednosmerne i reversne struje iz hromatno sulfatnog elektrolita. Ukupan proces taloženja podrazumevao je elektrohemijsko nagrizanje, taloženje prevlake u jednom ili više slojeva i elktrohemijsko nagrizanje završnog sloja prevlake u cilju dobijanja prevlake poroznog hroma. Istaložene višeslojne prevlake hroma su bile uobičajenog spoljnjeg izgleda, imale su veliku tvrdoću i dobro prianjanje za osnovni metal.
Ključne reči: periodično promenljiv režim struje, prevlaka hroma, hromatno sulfatni elektrolit, nerđajući čelik, svojstva prevlake
INVESTIGATION ELECTRODEPOSITION OF CHROMIUM COATINGS ON STAINLESS STEEL IN PULSED PERIODICALY CHANGING REGIMES CURRENT
Pulsed periodically changing current (RC) regime was used for deposits of chromium coatings on stainless steel. Deposition process was investigated using dc and reversing current from sulfuric chromium solution. The porous chromium coating was obtained using the following deposition process: electrochemical etching, deposition of the coating in single or multi layer and electrochemical etching of the final coating layer for coating porrosity achieving.
Deposited chromium multi coatings had common appearance, hight hardness and good adherence to base metal.
Key words: Periodically changing regimes current, coating cromium, sulfuric chromium solution, stainlles steel, properties of coatings
BORE JEGDIĆ, BILJANA BOBIĆ
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:669.715’3’5’721:620.193.6/.7=861
Uticaj temperature na naponsku koroziju aluminijumskih legura tipa Al-Zn-Mg-Cu
Ispitivanje naponske korozije aluminijumskih legura tipa Al- Zn-Mg-Cu izvršeno je metodom mehanike loma i metodom male brzine zatezanja. Primenom mehanike loma ispitan je uticaj temperature rastvora na brzinu rasta prsline i odre đena je energija aktivacije tog procesa. Otpornost prema naponskoj koroziji u zavisnosti od termičke obrade pomenute legure ispitana je metodom male brzine zatezanja.
Ključne reči: aluminijumske legure, naponska korozija, ispitivanje naponske korozije, metoda mehanike loma, metoda male brzine zatezanja
THE TEMPERATURE INFLUENCE ON STRESS CORROSION CRACKING OF ALUMINUM ALLOYS Al-Zn-Mg-Cu SERIES
The stress corrosion cracking of the aluminum alloy Al-Zn Mg-Cu (series 7000) was investigated by fracture mechanics method and slow strain rate test (SSRT). The influence of the corrosion environment temperature on the crack propagation rate was examined by fracture mechanics method. The activation energy value of the crack propagation rate process was determined. The stress corrosion resistance dependence on alloy heat treatment was investigated by slow strain rate test.
Key words: aluminum alloys, stress corrosion cracking, stress corrosion testing, fracture mechanics method, slow strain rate test
M. M.ANTONIJEVIĆ*, A. STAMENKOVIĆ, G. D. BOGDANOVIĆ, S. M. ŠERULA, S. M. MILIĆ
Originalni naučni rad [PDF]
UDC: 549.352.12:621.3.032.26=861
Senzorske osobine halkopirita
U ovom radu su ispitivane senzorske karakteristike prirodnog minerala halkopirita kao potenciometrijskog senzora pri određivanju halogenida, SCN– i Ag+ jona. Kao titraciona sredstva su koriš ćeni standardni rastvori srebro(I)nitrata, živa(I) nitrata, kalijum’jodida i kalijum-bromida. Nađeni rezultati su tačni i reproduktivni.
Ključne reči: halkopirit, potenciometrija, halogenidi, srebro(I), živa(I)
SENSOR PROPERTIES OF CHALCOPYRITE
In this paper, natural mineral chalcopyirite as potentiometric sensor for determination of halide ion, SCN–, silver(I) and Hg(I) ions are investigated. Standard solution of AgNO3, Hg2(NO3)2, KI, and KBr are used. The obtained results are acurate and reproducible, pointing out that chalcopyrite can be used as potentiometric sensor in precipitation titrations in water solution.
Key words: chalcopyrite, potentiometry, halide ions, silver(I), živa(I)
R. SENTHAMARAI+, L.RAJENDRAN+1, P.KANNIAPPAN*
Scientific paper [PDF]
UDC:621.385.832.5.032.273=20
Application of Padé approximation: Chronoamperometric current for flash photolytic processes at a planar electrode
A Padé approximation of current in rapid photolytic processes at a planar electrode is derived. The model is based on non stationary diffusion equation containing a non-linear term related to flash photolytic processes. The derivation is given for a planar electrode. An excellent agreement with the previous analytical results is noted.
Key words: Non -linear diffusion equation, Padé approximation, photolytic processes, planar electrodes
BLAŽO LALEVIĆ1, VERA RAIČEVIĆ1, DRAGOLJUB DABIĆ2, LJUBINKO JOVANOVIĆ3, DRAGAN KIKOVIĆ4, SVETLANA ANTIĆ-MLADENOVIĆ1
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:631.427.2:502.75:665.6.002.68=861
Mikrobni diverzitet zemljišta zagađenih organskim jedinjenjima poreklom iz naftne industrije
U petrohemijskoj industriji nastaju potencijalno opasne i toksične materije, koje je potrebno ukloniti ili transformisati nizom fizičkih, hemijskih i bioloških procesa. Cilj ovog rada bio je ispitivanje mikrobnog diverziteta zemljišta kontaminiranog organskim jedinjenjima poreklom iz naftne industrije. Sadržaj organskog ugljenika u zemljištu ukazuje na prisustvo organskih zagađivača poreklom iz naftne industrije. Ispitivani uzorci nisu zagađeni teškim metalima i mikroelementima. Brojnost bakterija se povećavala dodatkom ekstrakta zemljišta, dok se zastupljenost gljiva smanjivala. Izolovane vrste bakterija i gljiva se mogu koristiti u procesima bioremedijacije kontaminiranih zemljišta.
Ključne reči: mikrobni diverzitet, organska jedinjenja, naftna industrija
ABSTRACT
The petrochemical industry, during the petroleum-refining process, generates a different hazardous effluents. The use of the natural biological, chemical and physical processes in the petroleum-contaminated soil is necessary to transform this potentially dangerous waste product. The aim of this paper was to investigate the microbial diversity of soil polluted by organic compounds. The organic carbon content indicate the presence of organic compounds originated from oil industry. The soil samples was not polluted by heavy metals nor microelements. The number of bacteria increased in addition of soil extract, but the number of fungi decreased. Isolated strains of bacteria and fungi can be used for bioremediation process of contaminated soils.
Key words: microbial diversity, organic compounds, oil industry
MILOŠ B. RAJKOVIĆ*, ČASLAV M. LAČNJEVAC*, DRAGAN V. TOŠKOVIĆ**, DUŠAN D. STANOJEVIĆ**
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:691.31:692.25.033=861
Ispitivanje mogućnosti primene fosfogipsa za izradu pregradnog zida – elementa montažnog objekta
Fosfogips dobijen „dihidratnim postupkom” sadrži, osim nečistoća, i radionuklide koji ograničavaju njegovu primenu u građevinarstvu. Ispitivanja izvršena u radu ukazala su na složenost strukture i sastava fosfogipsa, dok su snimci na elektronskom mikroskopu pokazali različ it kristalni sastav fosfogipsa u poređenju sa prirodnim gipsom. Usled prisustva velikog broja nečistoća koje svoje poreklo vode iz osnovne sirovine (fosfogipsa) i zbog hemijskog načina prerade, da bi se otpadni fosfogips upotrebio mora se dodatno prečišćavati i kalcinisati.
Predviđenim postupkom prečišćavanja sadržaj radionuklida ostaje približno isti, ali se po njegovim fizičko-hemijskim svojstvima približava prirodnom gipsu. Dužim sušenjem, na temperaturi od 105°C, dobija se stabilni oblik fosfogipsa, α-hemihidrat, koji je po svojim fizičko-hemijskim karakteristikama veoma sličan prirodnom gipsu. Pošto prisustvo nekih nečistoća nije ograničavajuće za dalju primenu, ovako prečišćen fosfogips, daljim usitnjavanjem čestica do veličine od cca. 100 µm, predstavlja adekvatnu zamenu za prirodni gips.
Kalcinisani i prečišćeni fosfogips može se koristiti za izradu gipskartonskih ploča, koje se zatim mogu upotrebiti za izradu pregradnih zidova. Da bi se potpuno uklonila opasnost od eventualno prisutnih radionuklida, za izradu je bolje da se koristi mešavina prirodnog gipsa i fosfogipsa. Na taj način ostvarila bi se velika ušteda u materijalu i veliki ekonomski efekat.
Ključne reči: fosfogips, pregradni zid, radon, radioaktivnost
THE POSSIBILITY OF PHOSPHOGYPSUM APPLICATION AS THE ELEMENT OF PREFIBRICATED BUILDING
Phosphogypsum which is produced by „dihydrating procedure” contains not only uncleanesses but radionuclides, too which limit its construction use. Performed testings point to the structure complexility and phosphogypsum composition while the electron microscope’s pictures showed a different crystal phosphogypsum composition comparing to the natural gypsum. In order to use the waste material of phosphogypsum it must be refined and calcined because of a great number of uncleanesses, the soutce of raw-material and because of a chemical way of producing.
By expecting procedure of refinery the radionuclides content stays approximately the same, but it approaches to the natural gypsum because of its physico-chemical characteristics. A stable shape of phosphogypsum α-chemihydrate is got by a longer drying on the temperature of 105°C and it is very similar to the natural gypsum because of its physico-chemical characteristics. As the presence of some uncleanesses isn’t limited for the further use, the phosphogypsum refined in this way, by futher particles reducing to the size of ca. 100 µm, shows as adequate substitute for the natural gypsum.
The calcined and refined phosphogypsum can be used for partion walls producing. To avoid the danger of possible radionuclides presence it is better to use the mixture of natural gypsum and phosphogypsum for this production. A great saving of materials and economic effect can be carried out in this way.
Key words: phosphogypsum, gypsum fiberboards, radon, radioactivity
VOJKA GARDIĆ
Stručni rad [PDF]
UDC:628.31.087.4/.5=861
Primena elektrohemijskih metoda za prečišćavanje otpadnih voda. Deo I. elektrodepozicija i elektrokoagulacija
U radu je dat pregled primene elektrodepozicije i elektrokoagulacije u procesu prečišćavanja otpadnih voda. Takođe, razmatrana je i primena elektrohemijskih tehnologija u slučajevima zagađenja vode refraktorskim polutantima. Dat je i pregled elektroda koje se preporučuju u pojedinačnim slučajevima.
Ključne reči: otpadne vode, elektrodepozicija, elektrokaogulacija
APPLICATIONS OF ELECTROCHEMICAL TECHNOLOGIES IN WASTEWATER TREATMEN. Part I. ELECTRODEPOSITION AND ELECTROCOAGULATION
In the paper, the applications of electrodeposition and electrocoagulation in wastewater treatment are presented. The electrochemical technologies for purification of water pulluted by refractory materials are described, too. Although its given arrangment of the electrodes in specific cases.
Key words: waste water, electrodeposition, electrocoagulation
BROJ 2
DRAGICA CHAMOVSKA, TOMA GRCHEV
Scientific paper [PDF]
UDC:620.197.3:669.15.058=20
Kinetics of scale removal from mild steel in sulfuric acid
The kinetics of chemical dissolution of surface metallic oxides on steel sheets (scale removal) in sulfuric acid (5- 20 w%) was studied in the temperature range from 70 to 90 oC. It was found that the rate of this process, followed by spectrophotometric determination of Fe2+-concentration in the solution at a given temperature, mainly depends on the concentration of sulfuric acid following the equation: vdiss = k C nH2SO4. The calculated values of the activation energy ranged between 22 and 25 kJmol-1 and slightly depend on the H2SO4-concentration, clearly indicating that the process is under diffusion control. As it was shown the limiting diffusion flux of protons, from the bulk of the solution to the oxide/solution interface, corresponds to the quantity of the protons consumed in the dissolution process (FeO + 2H+ = Fe2+ + H2O). The calculated value of the proton diffusion coefficient (DH+): 5.8⋅10-5 for 70oC; 7.78⋅10-5 for 80oC; 8.3⋅10-5 for 85oC and 9.3⋅10-5 cm2s-1 for 90oC are in good agreement with literature data.
KINETIKA UKLANJANJA METALNIH OKSIDA SA POVRŠINE ČELIKA U SUMPORNOJ KISELINI
Kinetika uklanjanja metalnih oksida sa povrsine celika u sumpornoj kiselini (5-20%) je izucavana u temperaturskom intervalu od 70-90 oC. Nadjeno je da brzina ovih procesa na datim temeraturama zavisi uglavnom od koncentracije sumporne kiseline (vdiss = k CnH2SO4.). Izracunate vrednosti aktivacione energije se krecu u intervalu 22-25 kJmol-1 sto jasno ukazuje da su procesi difuziono kontrolisani.
J. NOVAKOVIC, P. VASSILIOU
Scientific paper [PDF]
UDC:669.228.693.718.67=20
Silver Artefacts Patination and Protection by Nano-alumina Pigmented Coatings
In the framework of safeguarding movable cultural heritage artefacts, a study of silver alloys is undertaken to find a protective system that could be safely employed, following the ethics of conservation. For this purpose silver drawn sheet coupons were tarnished by different chemical methods to simulate the corrosion patina of aged artefacts. An extensive study of the produced corrosion layers was performed by X-ray diffractometry, scanning electron microscopy and surface analysis as well as optical microscopy. The nano-alumina pigmented acrylic polymer coatings were tested on the clean and artificially aged metal coupons. Electrochemical impedance spectroscopy was employed to check on the integrity of the protective coatings. The proposed method of protection, based on nano-alumina pigmented acrylic resin, seems to be quite sufficient to protect metal surface without compromising the aesthetic aspect of the metal/coating system and it is also reversible.
BRANKO B. PEJOVIĆ, MILORAD V. TOMIĆ, VLADAN M. MIĆIĆ, MIOMIR G. PAVLOVIĆ
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:620.193.194.197:621.791.4=861
O nekim načinima za povećanje otpornosti zavarenih konstrukcija sa aspekta korozionih razaranja
Polazeći od činjenice da je problem korozionih procesa kod zavarenih konstrukcija u praksi veoma izražen, u radu je na osnovu više literaturnih izvora izvršena: sistematizacija najčeš-ćih oblika elektrohemijske korozije, analiza korozionih svojstava i čvrstoće zavarenih spoje-va u korozionim uslovima. Na kraju, dat je prikaz karakterističnih metoda za poveć anje ot-pornosti zavarenih konstrukcija sa stanovišta korozionih razaranja, koje se u opštem slučaju svode na opšte i specijalne. Na bazi ovoga ukazano je na mogućnost: povećanja čvrstoće, radne sposobnosti i korozione stabilnosti zavarenih spojeva pri njihovoj eksploataciji.
Ključne reči: čvrstoća zavarenog spoja, koroziono razaranje, elektrohemiski potencijal, strukturna nehomogenost, koroziona sredina i mehanizmi korozije, koroziona otpornost i stabilnost, vek konstrukcije
ON SOME METHODS FOR INCREASING POWER OF RESISTANCE WELDED CONSTRUCTION WITH ASPECT OF CORROSION DESTRUCTION
Problem of corrosion of welded construction in practice is very characteristic. In this work was performed systematization frequently shape electrochemical corrosion and way for increasing power of resistance welded construction with aspect of corrosion destruction by using more literature date. Methods for increasing power of resistance welded construction are usually and special. Every of these methods were developed in function of increasing power of resistance welded construction with aspect of corrosion destruction.
Key words: hardness of welded combine, corrosion destruction, electrochemical potential, structural inhomogeneous, voltage condition, corrosion medium and machinery corrosion, working capacity and duration of construction
DRAGANA NICULOVIĆ
Stručni rad [PDF]
UDC:620.197.6:678.84.026.3=861
Silani u zaštiti metala od korozije
U radu su prikazane osnovne karakteristike silana i njihova primena u zastiti metalnih povrsina. Opisane su tehnike depozicije silanskih filmova, kao i njihova karakterizacija.
SILANES AS COATINGS FOR METAL PROTECTION
In the paper, main characterization and application of silane films for surface metal protection are described. Technics of deposition of the silane films and its characterization are showed, too.
LJUBIŠA STAMENKOVIĆ
Stručni rad [PDF]
UDC:620.197.2=861
Hemijska depozicija prevlaka iz parne faze
Hemijska depozicija slojeva filma ili prevlaka iz parne faze (CVD) podrazumeva hemijsku reakciju gasovitih reaktanata na ili u bliskoj okolini površine neke zagrejane podloge. Ovaj ”atomistički” metod depozicije može obezbediti dobijanje visoko čistih materijala sa kontrolisanom strukturom i to na atomskom ili nanometarskom nivou. Takođe, ovom metodom mogu se proizvesti jednoslojni, višeslojni, kompozitni, nanostrukturni i funkcionalni materijali sa strogo kontrolisanim dimenzijama i izvanrednom strukturom, na niskim temperaturama izvođenja procesa. Č ak šta više, jedinstvena osobina CVD metode, u odnosu na druge tehnike depozicije, je sposobnost depozicije i ”izvan zone vidokruga” čime se omogu ćava presvlačenje konstrukcionih komponenti veoma kompleksnog oblika kao i proizvodnja nano- uređaja, C-C kompozita, keramičkih matričnih kompozita (CMC), komponenti slobodnog oblika. Raznovrsnost CVD tehnike je dovela do brzog rasta njene primene i ona postaje jedna od najvažnijih metoda u širokom spektru primena, uključuju ći poluprovodnike (npr. Si, Ge, Si1-xGex, III-V, II-VI), u mikroelektronici, optoelektronici, uređajima za konverziju energije, dielektricima za mikroelektroniku (npr. SiO2 , AlN, Si3N4), vatrostalnim keramičkim materijalima koji se koriste za tvrde prevlake (npr. SiC, TiN, TiB2 , Al2O3, BN, MoSi2, ZrO2), zaštitu od korozije, kao oksidacione ili difuzione barijere, metalni filmovi za mikroelektroniku i zaštitne prevlake (npr. W, Mo, Al, Au, Cu, Pt), proizvodnju vlakana i presvlačenje vlakana.
U ovom radu će biti načinjen pokušaj da se prikaže jedan skraćen pregled primene CVD-a za nanošenje slojeva filma i prevlaka. Biće prezentovani fundamentalni aspekti CVD-a uključujući principe odvijanja procesa, mehanizam depozicije, hemizam reakcije, termodinamički, kinetički i transportni fenomeni. Takođe, biće prikazani praktični aspekti CVD-a kao što su CVD sistem i aparatura koja se koristi, procesni parametri CVD-a, tehnike procesne kontrole, asortiman sintetizovanih filmova, karakterizacija i međusobni odnos između strukture i osobina. Biće razmatrane i prednosti i ograničenja CVD-a kao i kratak pregled primene. Daće se pregled razvoja CVD tehnologija na bazi različitih metoda zagrevanja i tipa prekursora (prethodnika) koji se koristi, što je dovelo do različitih varijanti CVD metoda uključujući termički aktiviranu CVD, plazma pojačanu CVD, foto-pomaganu CVD, proces epitaksijalnog atomskog sloja, metaloorganski pomaganu CVD. Takođe, postoje i varijante kao što su CVD u fluidizovanom sloju razvijen za presvlačenje prahova, elektrohemijska parna depozicija za nanošenje gustih filmova na porozne osnove, hemijska parna infiltracija za dobijanje C-C kompozita i keramičkih matričnih kompozita posredstvom depozicije i zgušnjavanja keramičkih slojeva na poroznoj vlaknastoj podlozi. Biće razmatrano i pojavljivanje tehnika sa niskim nivoom troškova kao što su elektrostatička-aerosolom pomagana CVD i plamenom pomagana CVD. Naučni i tehnološki značaj različitih varijanti CVD-a biće razmatran i upoređivan sa drugim parnim tehnikama kao što je Fizičko Nanošenje iz Parne Faze.
CHEMICAL VAPOR DEPOSITION OF COATINGS
Chemical Vapour Deposition of films and coatings involve the chemical reactions of gaseous reactants on or heated substrate surface. This deposition method can provide highly pure materials with structural control at atomic or nanometer scale level.
VERA RAIČEVIĆ1, BLAŽO LALEVIĆ1, DRAGOLJUB DABIĆ2, DRAGAN KIKOVIĆ3, LJUBINKO JOVANOVIĆ4, MIOMIR NIKŠIĆ1
Stručni rad [PDF]
UDC:631.461.1.001.7:628.353.1=861
Mikroorganizmi u bioremedijaciji zemljišta i voda
Analiza efluenata iz hemijske i petrohemijske industrije pokazala je da ovi efluenti sadrže različite količine toksičnih materija. Zbog toga je neophodno da industrije primene jedan ili više postupaka za uklanjanje toksičnih materija. Bioremedijacija je proces u kome se koriste mikroorganizmi za uklanjanje ili degradaciju toksičnih supstanci do manje toksičnih ili netoksičnih supstanci. Cilj ovog rada bio je pregled bioremedijacionih tehnologija i najvažnijih rezultata u pogledu primene mikroorganizama u bioremedijaciji zemljišta i voda kontaminiranih naftnim ugljovodonicima, policikličnim aromatičnim ugljovodonicima, aromatičnim jedinjenjima, teškim metalima i otpadnim materijama.
Ključne reči: mikroorganizmi, bioremedijacija, zemljiše, voda
MICROORGANISMS IN SOIL AND WATER BIOREMEDIATION
Analyse of effluents from the chemical and petrochemical industries shows that effluent contain various amount of toxic components. This means that the obligation of industries is application of one or a few treatments for removal of toxic compounds. Bioremediation is a treatment process that uses microorganisms in order to removing or degrading hazardous substances into less toxic or nontoxic substances. The aim of this paper is review of bioremediation technologies and most important results about of microorganisms application in order to soil and water bioremediation contaminated by oil hydrocarbons, polycyclic aromatic hydrocarbons, aromatic compounds, heavy metals and waste materials.
Key words: microorganisms, bioremediation, soil, water
BROJ 3
M. M. ANTONIJEVIĆ, M. PETROVIĆ
Pregledni rad [PDF]
UDC:620.193.2.4:669.36.37=861
Inhibitori korozije bakra
Analizirana je literatura koja se bavi elektrohemijskom korozijom bakra i mogućnošću prevencije korišćenjem inhibitora. Ispitivana su i neorganska jedinjenja, ali u mnogo većem broju organska jedinjenja i njihovi derivati. Istraživanja su usmerena na uticaj strukture jedinjenja, koncentracije, načina primene kao i sredine u kojoj se inhibitor primenjuje na efikasnost inhibitorskog dejstva. Takođe, proučavani su i mehanizmi dejstva. Značajni su i pokušaji da se kombinovanjem teorije i prakse na osnovu ispitivanja supstanci koje imaju međusobnu sličnost u strukturi pronađu modeli na osnovu kojih bi se mogle predvideti mogućnosti novih sintetizovanih jedinjenja da deluju kao inhibitori korozije.
Ključne reči: bakar, korozija, inhibitori
CORROSION COPPER INHIBITORS
The literature dealing with the electrochemical corrosion of copper and possibility of its prevention using inhibitors is examined. Inorganic compounds are investigated as well, but organic compounds and their derivatives in much greater numbers. Researches are directed to influence of compounds structure, concentration, method of application as well as media that inhibitor is used in on inhibition efficiency. Moreover, action mechanisms are studied. The attempts to find models, which can enable prediction of possibilities of newly synthesized compounds to act as corrosion inhibitors, combining theory and practical investigations of substances with similar structure are also significant.
Key words: copper, corrosion, inhibitors
RADOMIR M. VASIĆ, ZAGORKA M. RADOJEVIĆ, MILOŠ R. VASIĆ
Pregledni rad [PDF]
UDC:620.193.624.0.12=861
Korozija građevinskih konstrukcionih keramičkih materijala
Do oštećenja i degradacije keramičkih građevinskih materijala, u eksploataciji, može doći usled odvijanja hemijskih reakcija vode sa nekim od konstituenata u keramičkom materijalu (hemijske korozije), ili usled rastvaranja, hidratacionih i kristalizacionih pritisaka i iznošenja rastvornih soli na površinu proizvoda. Kompleksnost pojave iscvetavanja rastvornih soli uslovljena je činjenicom da veoma male količine soli, čiji sadžaj često ne prelazi ni stoti deo jednog procenta ukupne mase keramičkog materijala, može dovesti do značajne pojave isvetavanja koje je najčešće vrlo teško predvideti. Korozija keramičkih građevinskih materijala povezana je sa prodorom vode odnosno vlage u zidanu konstrukciju.
Ključne reči: korozija keramičkih građevinskih materijala
ABSTRACT
Damage and degradation of ceramic building materials, in exploitation, can be the result of chemical corrosion / chemical reactions between water and ceramic body constituents, dissolution of soluble salts, hydrating and crystallizing pressures and efflorescence of dissolved salts on product surface. The complexity of this occurrence of releasing the soluble salts is conditioned by the fact also that very small quantities of salts the content of which often does not exceed even the hundredth part of one percent of the total mass of brick may lead to the significant occurring of releasing which most frequently is hardly to be foreseen. The releasing of the soluble salts is connected with the penetration of water, that is, moisture, into the built construction.
Key words: Corosion od ceramic building materials
M. M. ANTONIJEVIĆ, M. PETROVIĆ, M. RADOVANOVIĆ, M. RADIČEVIĆ
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:669.132.141=861
Elektrohemijsko ponašanje bakra u rastvoru boraksa u prisustvu 1-fenil-5-merkapto tetrazola
U ovom radu ispitivano je elektrohemijsko ponašanje bakra u rastvoru natrijum- tetraborata sa i bez dodatka hloridnih jona, kao i sa dodatkom inhibitora 1-fenil-5-merkapto tetrazola. Ispitivanje uticaja inhibitora vršeno je dodavanjem PMT različitih koncentracija(10-3, 10-4 i 10-5M) rastvoru boraksa u kome su vršena elektrohemijska merenja. Uticaj PMT praćen je i držanjem Cu elektrode u rastvor inhibitora koncentracije 0,017M 5,15 i 60min. Nakon toga vršena su polarizaciona merenja u rastvoru boraksa. Uočeno je da PMT pokazuje bolja inhibitorska svojstva u slučaju kada je elektroda držana izvesno vreme u rastvor PMT , i tek nakon toga unošena u radni rastvor boraksa gde su i vršena polarizaciona merenja. Ispiti-vanja su pokazala da PMT odlišno deluje kao inhibitor korozije u alkalnoj sredini. Adsor-pcija PMT na površini bakarne elektrode pokorava se Lengmirovoj adsorpcionoj izotermi.
Ključne reči: bakar, korozija, 1-fenil-5-merkapto tetrazol, natrijum-tetraborat
ELECTROCHEMICAL BEHAVIOR OF COPPER IN BORAX BUFFER SOLUTION IN THE PRESENCE OF 1-PHENYL-5-MERCAPTO TETRAZOLE
This paper describes an investigation of the electrochemical behavior of copper in borax buffer solution with and without chlorides. Also, the influences of inhibitor 1-phenyl-5-mercapto tetrazole(PMT) was investigated. PMT was added in various concentration(10-3, 10-4, 10-5M) to borax buffer before measurements. The Cu electrode was immersed for a certain time in a 0,017M PMT solution (5min, 15min, 60min), then rinsed with distilled water and carried into the borate buffer solutions in which polarization was performed. PMT was found to indicate better inhibition effect when Cu electrode was previously immersed in a PMT solution. The experiments showed that PMT is excellent inhibitor in alkaline solution. Results show that PMT was adsorbed on the copper surface according to the Lengmuir adsorption isotherm.
Key words: copper, 1-phenyl-5-mercapto tetrazole, borax buffer, corrosion
G. D. BOGDANOVIĆ, M. M. ANTONIJEVIĆ , S. M. ŠERBULA, S. M .MILIĆ
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:549.351.12Č669.337.1=861
Elektrohemijsko ponašanje halkopirita u rastvorima sumporne kiseline
U radu je ispitivano elektrohemijsko ponašanja minerala halkopirita iz Borskog ležišta u rastvorima sumporne kiseline snimanjem hronoamperometrijskih krivih na različitim potencijalima, kao i merenjem potencijala otvorenog kola. Ispitivan je uticaj pH vrednosti, koncentracija gvožđe(III)−sulfata, gvožđe(III)−hlorida i natrijum−hlorida na anodno rastvaranje halkopirita. Ispitivan je i uticaj vremena stajanja halkopirita u rastvorima sumporne kiseline, gvožđe(III)−sulfata i gvožđe(III)−hlorida na reaktivnost tog minerala. Nađeno je da se halkopirit nalazi u pasivnom stanju na nižim potencijalima (500–700 mV vs. ZKE) u rastvorima čije je pH=1,0 i da se u tim rastvorima aktivnije rastvara na poten-cijalima većim od 770 mV. Na višim potencijalima (800 mV vs. ZKE) sa porastom pH (0,5– 2,5) poveć ava se brzina razlaganja halkopirita, ali sa daljim porastom kiselosti dolazi do smanjenja reaktivnosti tog minerala. U rastvorima gvožđe(III)−sulfata i gvožđe(III)−hlorida, koncentracije 10 g/dm3 (pH=1,0) halkopirit se nalazi u pasivnom stanju na potencijalima manjim od 730 mV i 740 mV vs. ZKE, respektivno. Hronoamperometrijskim merenjima je nađeno da se u rastvorima NaCl (1–20 g/dm 3, pH=1,0) na potencijalu od 800 mV, halkopirit mnogo manje rastvara nego u rastvorima koji ne sadrže hloridne jone. Pored ostalog, nađeno je da se halkopirit aktivira u rastvorima sumporne kiseline (pH=1,0) ako stoji u tom rastvoru 2h, a sa dužim vremenom stajanja (6h i 15h) reaktivnost halkopirita se smanjuje jer se površina tog minerala pokriva produktima oksidacije. Takođe, utvrđeno je da nakon stajanja halkopirita u rastvorima gvožđe(III)−sulfata i gvožđe(III)−hlorida, aktivniji postaje halkopirit koji je stajao u rastvoru gvožđe(III)−sulfata.
Ključne reči: halkopirit, elektrohemija, sumporna kiselina
ELECTROCHEMICAL BEHAVIOR OF CHALCOPYRITE IN SULPHURIC ACID SOLUTIONS
This work presents the investigations of electrochemical behaviour of chalcopyrite mineral from the Bor deposit were also carried out in sulphuric acid solutions by recording of chronoamperometric curves at various potentials as well as measurement of open circuit potential. The influence of pH value, concentrations of iron(III)-sulphate , iron(III)-chloride and natrium chloride on anodic dissolution of chalcopyrite was investigated. Time effect of chalcopyrite keeping in sulhuric acid solutions, iron(III)-sulphate and iron(III)-chloride was investigated on this mineral reactivity. It was found out that chalcopyrite is in passive state at lower potentials (500 – 700 mV vs SCE) in solutions with pH=1.0, and that is dissolves more active in those solutions at potentials higher than 770 mV. At higher potentials (800 mV vs SCE) with increase of pH (0.5 – 2.5) chalcopyrite dissolution rate is increased, but with further increase of acidity, this mineral reactivity is decreased. In solutions of iron(III))-sulphate e and iron(III)- chloride, concentration of 10 g/dm3 (pH=1.0), chalcopyrite is in passive state at potentials lower than 730 mV and 740 mV vs SCE, respectively. Chronoamperometric measurements have showed that in in solutions of NaCl (1 – 20 g/dm3) (pH=1.0) at potential of 800 mV, chalcopyrite is much less dissolved than in solutions without content of chloride ions. Besides that, it was found out that chalcopyrite is activated in sulphuric acid solutions (pH=1.0) if it is kept in this solutions for 2h, and with longer keeping time (6h and 15h) chalcopyrite reactivity is decreased due to covering of this mineral surface with oxidation products. Also, it was found out that upon keeping of chalcopyrite in solutions of iron(III)-sulphate and iron(III)- chloride, more active is chalcopyrite kept in solution of iron(III)-sulphate.
Key words: chalcopyrite, electrochemistry, sulphuric acid
SVETLANA IVANOV 1, EMINA POŽEGA 2
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:669.198.6.056.986-493.2:669.781.86=861
Uticaj sastava smeše za boriranje na zapreminske promene presovanih i boriranih uzoraka od železnog praha
Pri sinterovanju i hemijsko-termičkoj obradi uzoraka od metalnog praha dolazi do zapreminskih promena. U radu su predstavljeni rezultati ispitivanja zavisnosti zapreminskih promena presovanih i boriranih uzoraka od železnog praha od sastava smeše za boriranje. Osnovna smeša za boriranje je modifikovana dodatkom aktivatora različitog hemijskog sastava i u različitom procentualnom odnosu (0 – 4% mase). Ispitivanju su podvrgnute mešavine sa amonijumbifluoridom, amonijumhloridom i kalijumborfluoridom. Rezultati eksperimentalnih ispitivanja i matematičke obrade omogućili su izbor sastava mešavine za boriranje sa unapred zadanom promenom zapremine.
Ključne reči: železni otpresak; boridni slojevi; sinterovanje
INFLUENCE OF COMPOSITION OF BORONING MIXTURE ON THE VOLUME CHANGE OF PRESSED AND BORONED SAMPLES FROM IRON POWDER
The volume change occurs during sintering and chemical-thermal treatment of metal powder samples. The results of investigation of the volume change of pressed and boroned samples from iron powder, depending on mixture composition used for boroning process, are presented in this paper. Basic mixture, used for boroning of investigated samples from iron powder, is modified by the addition of activators with different chemical composition and in different percentage rate, up to 4wt %. Mixtures with ammonium bifluoride, ammonium chloride and boron potassium fluoride were investigated. The research results and mathematical processing enable the choice of mixture composition for boroning based on the volume change given in advance.
Key words: iron compact; boride layers; sintering
NEBOJŠA GRAHOVAC*, ZORAN MIŠKOVIĆ*, SONJA VIDOJKOVIĆ**
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:620.193.4-462:620.92.621.311.2.4=861
Uticaj korozije cevi na pouzdanost rada termoenergetskog postrojenja
Prikazani su rezultati ispitivanja korozije cevi i sastava korozionih naslaga na cevima i delovima jednog termoenergetskog postrojenja. Vršena je rendgenostrukturna analiza. Uzorci su zatim posmatrani na svetlosnom mikroskopu, a slikanje uzoraka vršeno je digitalnom kamerom. Na digitalnim mikrofotografijama merena je debljina korozionog sloja. Na osnovu rezultata ispitivanja korozije ukazano je kako korozija utiče na pouzdanost rada postrojenja, kao i to kako ovim rezultatima uticati na upravljanje pouzdanosti postrojenja.
Ključne reči: korozija, pouzdanost rada
THE EFFECT OF PIPE CORROSION UPON THE RELIABILITY OF A THERMAL POWER PLANT
The results of an investigation of the corrosion and corrosion products on the pipes of an thermal power plant are presented.X-ray diffraction analysis was done.Samples of the pipes were observed oa a light microscope and photographed with a digital camera.The thickness of the corrosion layer was measured on the digiatal photographs.Based on these results it was shown how corrosion effects the reliability of the power plant and how to use these results to manage the reliability of the power plant.
Key words: korrosion, relability
DRAGAN V. TOŠKOVIĆ1, DUŠAN D. STANOJEVIĆ1, MILOŠ B. RAJKOVIĆ2, ALEKSANDAR MARINKOVIĆ3, LJUBICA C. VASILJEVIĆ1, ČASLAV M. LAČNJEVAC2
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:669.871.669.537.6=861
Valorizacija galijuma iz kiselog cinkovog luga
U ovom radu prikazani su rezultati valorizacije galijuma, odnosno galijumove soli GaCl3, adsorpcijom Ga2O3 sa helatnim smolama a zatim ekstrakcijom sa 1,5 mol/dm3 HCl do GaCl3. Data je efikasnost adsorpcije korišćenih helatnih smola koja je oko 10%, dok je ekstrakcija sa HCl skoro potpuna. U radu je prezentirano i mini poluindustrijsko postrojenje valorizacije GaCl3 i data je moguća blok šema dobijanja metalnog galijuma iz kiselog cinkovog luga.
Ključne reči: galijum, kiseli cinkov lug, helatne smole
VALORIZATION OF GALLIUM FROM ACIDIC ZINC’S LIQUOR
In this paper are showed the results of valorisation of gallium, that is gallium salt gallium(III) chloride, GaCl3, by adsorption with chelate resin and then by extraction with 1,5 mol/dm3 HCl to GaCl3. The efficiency of used chelate resin adsorption was given which is ca. 10%, while the extraction with HCl is almost completed. In the paper is also presented a mini semi-industrial process of GaCl3 valorisation and there is given the possible block schema of metal gallium receiving from acidic zinc’ liquor.
Key words: gallium, acidic zinc’liquor, chelate resin
BROJ 4
M. M. ANTONIJEVIĆ* ,S. M. MILIĆ, S. M. ŠERBULA, G. D. BOGDANOVIĆ
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:669.35’5’71:621.793=861
Elektrohemijsko ponašanje Cu24Zn5Al legure u alkalnoj sredini u prisustvu benzotriazola
U ovom radu je ispitivano elektrohemijsko ponašanje legure Cu24Zn5Al u rastvoru natrijum-tetraborata (borax-a), u prisustvu benzotriazola. Osim toga, ispitivano je i elektrohemijsko ponašanje ove legure u prisustvu i odsustvu hloridnih jona. Nađ eno je da se prilikom anodne polarizacije ispitivane legure, u rastvoru natrijum-tetraborata, na nižim potencijalima, na površini legure gradi bakar(I)-oksid. Na voltamogramima je uočeno pomeranje potencijala pikova koji odgovaraju gradjenju Cu2O ka pozitivnijim vrednostima sa vremenom ekspozicije. Utvrđeno je da hloridni joni imaju aktivatorsko dejstvo u rastvoru boraksa koji sadrži različite koncentracije hloridnih jona (0.001; 0.005; 0.010; 0.050; 0.100 mol/dm3 Cl–). Uočeno je da legura Cu24Zn5Al intenzivnije korodira u rastvorima sa većim koncentracijama i većim vremenima izloženosti Cl– . Pri ispitivanju uticaja koncentracije inhibitora (8.4 . 10 -6 ; 8.4 . 10 -5 ; 8.4 . 10 -4 ; 8.4 . 10 -3 mol/dm3 BTA u 0.1 mol/dm3 boraksu) nađeno je da BTA ima dobro zaštitno dejstvo. Inhibitorski efekat BTA je potvrđen i u slučaju različitih vremena ekspozicije ove legure u rastvoru ovog inhibitora koncentracije 1.7.10– 2 mol/dm3. Vrednost adsorpcione slobodne energije od ∆G = – 36.0 kJ/mol, dobijena na osnovu Langmuir-ove adsorpcione izoterme, ukazala je da hemisorpcija ima značajnu ulogu u interakciji benzotriazola i površine ispitivane legure.
Ključne reči: legura Cu24Zn5Al, benzotriazol, hloridni joni, elektrohemijsko ponašanje; immersion time
ELECTROCHEMICAL BEHAVIOUR OF Cu24Zn5Al ALLOY IN ALKALINE SOLUTION IN PRESENCE OF BENZOTRIAZOLE
This paper deals with the investigation of electrochemical behaviour of Cu24Zn5Al in a sodium tetraborate solution in the presence and absence of chloride ions. The influence of benzotriazole (BTA) on the anodic behaviour of the alloy was also investigated. It was found that Cu2O and CuO oxides were formed on Cu24Zn5Al alloy and that peak potentials moved to the positive side with increased immersion time in a sodium tetraborate solution. The investigation of the effect of benzotriazole led to a conclusion that BTA has also an inhibiting effect at various immersion times as well as at various BTA concentrations. Based on the Langmuir adsorption isotherm, the value of the adsorption free energy was found to be ∆G = -36.0 kJ/mol.
BOŽIDARKA ARSENOVIĆ1, LJUBICA PAVLOVIĆ2, MILORAD V, TOMIĆ3, NEBOJŠA D. NIKOLIĆ2, MIOMIR G. PAVLOVIĆ3
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:620.191.5-034=861
Uticaj stanja površine metala na sjaj i strukturu metalnih prevlaka
I deo: površinska refleksija svetlosti
Ogledalski sjaj metalnih površina se može povezati sa visokim stepenom ogledalske refleksije koji se približava idealnoj refleksivnosti istog metala. Uzorci čelika i bakra su podvrgnuti elektrohemijskom glačanju u odgovarajućim elektrolitima za elektrohemijsko glačanje. Na prethodno mehanički, a zatim elektrohemijskim glačanim uzorcima merena je hrapavost površine i refleksija svetlosti. Pokazan je uticaj smanjenja površinske hrapavosti elektrohemijski glačanih uzoraka u odnosu na samo mehanički glačane uzorke. Prateći promene odnosa ogledalske, ukupne i difuzne refleksije potvrđeno je da je došlo do značajnog povećanja sjaja površine gla čane elektrohemijskim putem u odnosu na polaznu površinu, kako za uzorke čelika tako i za uzorke bakra.
Ključne reči: elektrohemijsko taloženje metala, struktura, refleksija svetlosti, sjaj metalnih prevlaka, hrapavost
THE EFFECT OF METAL SURFACE CONDITION ON BRIGHTNESS AND STRUCTURE OF METAL COATINGS. PART I: SURFACE REFLECTION OF THE LIGHT
Mirror brightness of metal surfaces can be associated with the high degree of mirror reflection which approaches very nearly the ideal reflectance of the same metal. The samples of steel and copper are processed by electrochemical polisher in corresponding electrolytes for electrochemical polishing. On preveiously mechanically, and further electrochemically polished samples, surface roughness and surface reflection were measured. The effect of decreasing surface roughness of electrochemically polished samples was shown, compared to only mechanical polished samples. Following the changes in the relation of the mirror, the total and the diffuse reflection, it is confirmed that it came to significant increase of brightness of the surface polished by electrochemical method, compared to initial surface, both for steel samples and for copper samples.
Key words: electrochemical deposition of coatings, structure, surface reflection of the light, bright of metal coatings, roughness
LJUBICA J. PAVLOVIĆ1, MIROSLAV M. PAVLOVIĆ2, BOŽIDARKA ARSENOVIĆ3, NEBOJŠA D. NIKOLIĆ1, KONSTANTIN I. POPOV1, MIOMIR G. PAVLOVIĆ4
Originalni naučni rad [PDF]
UDC: 620.191.3-034=861
Uticaj stanja površine metala na sjaj i strukturu metalnih prevlaka – II deo: morfologija i struktura elektrohemijski istaloženih prevlaka metala
Osobine koje određuju da li je metalna površina ogledalski sjajna ili ne su precizno određene AFM i STM ispitivanjima. Ogledalski sjaj metalnih površina se može povezati sa visokim stepenom ogledalske refleksije koji se približava idealnoj refleksivnosti istog metala. Ogledalski sjaj prevlaka bakra i površina bakra glačanih i mehanič ki i elektrohemijski je određen ravnim i međusobno paralelenim, atomski glatkim delovima površine koji ukazuju na njihovu slojevitu strukturu. Ogledalski sjajne metalne površine mogu da se dobiju jedino elektrohemijskim glačanjem ili elektrohemijskim taloženjem u prisustvu dodataka za sjaj. Pokazano je da se ogledalski sjaj metalnih površina može povezati sa visokim stepenom ogledalske refleksije svetlosti koji se približava idealnoj refleksivnosti istog metala, uz što manji stepen difuzne refleksije.
Ključne reči: elektrohemijsko taloženje metala, struktura, refleksija svetlosti, sjaj metalnih prevlaka, hrapavost
THE EFFECT OF METAL SURFACE CONDITION ON THE BRIGHTNESS AND THE STRUCTURE OF METAL COATINGS. PART II. MORPHOLOGY AND STRUCTURE OF ELECTRODEPOSITED METAL COATIGS
The properties which determine whether the metal surface is mirror bright are precisely determined by STM investigations. Mirror brightness of metal surfaces can be associated with the high degree of mirror reflection which approaches very nearly the ideal reflectance of the same metal. Mirror brightness of the copper coatings and the copper surfaces polished both mechanically and electrochemically was determined by flat and mutually parallel parts of the surface which are smooth on the atomic level and which point out towards layer structure of these surfaces. Mirror bright metal surfaces can be obtained only by electrochemical polishing or electrochemical deposition in the presence of brightening addition agents. It was shown that mirror brightness of metal surfaces can be associated with the high degree of mirror reflection which approaches very nearly the ideal reflectance of the same metal, with the small degree of diffuse reflection.
Key words: electrochemical deposition of coatings, structure, surface reflection of the light, bright of metal coatings, roughness
JELENA B. BAJAT, VESNA B. MIŠKOVIĆ- STANKOVIĆ
Originalni naučni rad [PDF]
UDC:669.14.058:669.5870-036=861
Uticaj pripreme površine pocinkovanog čelika na adheziju epoksidne prevlake
U radu je ispitivana modifikacija površine pocinkovanog čelika na adheziju epoksidne kataforetske prevlake. Površina pocinkovanog čelika je modifikovana formiranjem pasivnog filma (fosfatnog, hromatnog i oksidnog) i pra ćena je promena adhezije epoksidne katafo-retske prevlake na njoj, pre i tokom delovanja korozionog agensa. Sorpcione karakteristike su određivane gravimetrijskim merenjima. Ispitivana je hrapavost modifikovanih površina pocinkovanog čelika, kao i njihova kvašljivost emulzijom epoksidne smole u vodi. Adhezija epoksidih prevlaka na modifikovnom pocinkovanom čeliku je ispitivana u rastvoru 3 mas. % NaCl.
Ključne reči: Adhezija, epoksidna prevlaka, pocinkovan čelik, fosfatna prevlaka, oksidna prevlaka, hromatna prevlaka
THE INFLUENCE OF HOT-DIP GALVANIZED STEEL SURFACE PRETREATMENT ON THE ADHESION OF EPOXY COATING
The influence of hot-dip galvanized steel surface pretreatment on the adhesion of epoxy cataphoretic coating was investigated. Several passive films were formed on hot-dip galvanized steel (phosphate, chromate and oxide). The dry and wet adhesion of epoxy coating were measured by a standard pull-off method. Sorption characteristics were determined by gravimetric measurements. The surface roughness of galvanized steel surfaces pretreated by different methods was determined, as well as the wettability of the metal surface by polymer solution. The adhesion of epoxy coated hot-dip galvanized steel, pretreated by different methods, was investigated in 3 % NaCl.
Key words: Adhesion, epoxy coating, hot-dip galvanized steel, phosphate coating, oxide film, chromate coating
MILOŠ B. RAJKOVIĆ1, ČASLAV M. LAČNJEVAC 1, DRAGAN V. TOŠKOVIĆ 2, DUŠAN D. STANOJEVIĆ 2
Stručni rad [PDF]
UDC:661.25.002.012.32=861
Mogućnosti iskorišćenja otpadne toplote iz fabrike sumporne kiseline
Sumporna kiselina se proizvodi preradom rude pirita kroz niz međusobno povezanih tehnoloških operacija, pri čemu su svi hemijski procesi, a delom i fizički, egzotermni i odvijaju se uz oslobađanje znatnih količina toplote. Veliki deo reakcione toplote sagorevanja pirita (oko 48%) iskorišćen je za dobijanje vodene pare, dok se veći preostali deo nepovratno gubi ili rasipa.
Kako oslobađena količina toplote može imati i veliki uticaj na životnu sredinu, cilj rada bio je da se analiziraju mogućnosti iskorišćenja otpadne toplote, čime bi se postigao dvostruki cilj: eliminisao bi se uticaj otpadne toplote na životnu sredinu a otpadna toplota iskoristila bi se za zagrevanje komercijalnih postrojenja. Ekonomski opravdano je iskorišćenje dela neutilizovane otpadne toplote sa sušenja i apsorpcije (oko 69%).
Ovim projektom obuhvaćeno je iskorišćenje reakcione toplote apsoropcije SO 3 za grejanje industrijske i kotlovske vode i zagrevanje staklenika. Investiranje u projekte iskorišćenja otpadne toplote iz postrojenja sumporne kiseline je ekonomski opravdano a s obzirom na rast cena energije biće sve ekonomičnije.
Ključne reči: sumporna kiselina, otpadna toplota, utilizacija
POSSIBILITY OF WASTE HEAT UTILIZATION FROM SULFURIC ACID PLANT
Sulphuric acid is produced by processing iron disulphide ore, through a set of interconnected technological operations, all the chemical processes, and partly the physical ones, being exothermic, taking place with the release of considerable amounts of heat. A great deal of the reaction heat of iron disulphide combustion (about 48%) is used for obtaining aqueous vapour, whereas the larger remaining amount is irreversibly wasted or dissipated.
Since the released amount of heat may also have a notable impact on the environment, the objective of the research work has been to study the utilization possibilities of waste heat, whereby a double goal could be achieved: the impact of waste heat on the environment would be eliminated, and the waste heat could be used for warming up commercial facilities. It is economically justified to exploit the unused waste heat from drying and absorption processes (approximately 69%).
This research project includes the utilization of the reaction heat of SO3 absorption for heating industrial and boiler water and for warming up greenhouses. Investment in projects for the utilization of the waste heat from the sulphuric acid plants is economically right and with regard to energy price rise it will be increasingly cost-effective.
Key words: sulphuric acid, waste heat, utilization
MOMIR ĐUROVIĆ1, GORAN RADOVIĆ2
Stručni rad [PDF]
UDC:669.587.0151=861
Dekorativne i tehničke prevlake nikla – uticaj aditiva i uslova rada
Prevlake nikla imaju sve širu primenu u savremenoj industriji zahvaljujući dobrim zaštitnim,dekorativnim i tehničkim osobinama. U radu je opisan uticaj aditiva i uslova rada na kvalitet i tip prevlake nikla.
VOJKA GARDIĆ
Stručni rad [PDF]
UDC:628.337.087=861
Primena elektrohemijskih metoda za prečišćavanje otpadnih voda. deo II. elektroflotacija i elektrohemijska oksidacija
U radu je dat pregled primene elektroflotacije i elektrooksidacije u procesu prečišćavanja otpadnih voda. Takođe, razmatrana je i primena elektrohemijskih tehnologija u slučajevima zagađenja vode refraktorskim polutantima. Dat je i pregled elektroda koje se preporučuju u pojedinačnim slučajevima.
Ključne reči: otpadne vode, elektroflotacija, elektrooksidacija
APPLICATIONS OF ELECTROCHEMICAL TECHNOLOGIES IN WASTEWATER TREATMEN. PART II. ELECTROFLOTATION AND ELECTROCHEMICAL OXIDATION
In the paper, the applications of electroflotation and electrooxidation in wastewater treatment are presented. The electrochemical technologies for purification of water pulluted by refractory materials are described, too. Although its given arrangment of the electrodes in specific cases.
Key words: waste water, electroflotation, electrooxsidation
