SVETOMIR HADZI JORDANOV Review paper UDC:620.92(100)
INTRODUCTION
One of the major concerns today is how to attain sustainability in dealing with the natural resources, especially the ones that provide energy and materials. The concern is best visualized by means of these three (opposing) facts, i.e. (i) Global population increases, (ii) Raw material’s reserves do deplete stubbornly at an increasing rate, and (iii) Despite of such a situation, per capita consumption of energy and materials continuously increases*. This means that we do exhaust the renewable resources faster than the nature could replenish them, while the non-renewable resources we did deplete to the level of critical
reserves [1, 2]. More >>>
IZVOD
KAKO POSTIĆI ODRŽIVOST U SNABDEVANJU ENERGIJOM ?
Dat je globalni pregled sadašnjeg stanja snabdevanja energijom, kao i mogućih scenarija kako će se to vršiti ubuduće. Naglašena su dva osnovna fakta koja karakterišu sadašnje stanje problema energije i to: humana populacija, N, na planeti koja je u stalnom porastu, dok ukupna količina sirovina neophodnih za egzistenciju ljudskog roda, RM, raste još bržim tempom. Jednačina RM = k·H prikazuje vezu između ova dva parametra. Nažalost k nije konstanta, kao što bi se očekivalo, već parametar koji raste sa vremenom. To znači da prosečna potrošnja sirovina po čoveku na Zemlji raste iz godine u godinu, iz decenije u deceniju, itd. Ovakav trend je u suprotnosti sa promenom količina zaliha sirovina, kako neobnovljivih, tako i obnovljivih. Dva su uzroka za ovakvo stanje. Prvo, pripadnici potrošačkog društva produžavaju da troše više i više, ne mareći za pozive na racionalno ponašanje. Drugo, pripadnici zemalja koje doživljavaju ekspanziju ekonomije, a dosad su živeli u bedi, ubrzano zadovolavaju svoje potrebe za bogatijim životom i time doprinose skokovitom rastu iscrpljavanja planetarnih zaliha.
Ključne reči: snabdevanje energijom, sirovine, obnovljive energije, globalne navike, iluzije. Dalje >>>
MILAN ADAMOVIĆ1, MIRJANA STOJANOVIĆ1, ZORICA LOPIČIĆ1
JELENA MILOJKOVIĆ1, ČASLAV LAČNJEVAC2, JELENA PETROVIĆ1
ALEKSANDRA BOČAROV- STANČIĆ3
Pregledni rad UDC:623.466:628.381.1
Biosorpcija mikotoksina otpadnom biomasom
U radu su prikazani rezultati in vitro istraživanja mogućnosti korišćenja otpadne biomase vodenog korova Myriophyllum spicatum (M.spicatum, krocanj ili drezga) i koštica voća (breskva i višnja), u prirodnom i modifikovanom obliku, kao potencijalnih biosorbenata mikotoksina. Indeks biosorpcije je ispitivan na pH 3.0;6.9 i 7.0 u elektrolitu 0.1 M K2HPO4 .Visok indeks biosorpcije aflatoxina B1 (AFL B1) utvrđen je za algu M. spicatum (94,70 odnosno 96,00 %). Nemodifikovane koštice breskve su vezivale manje količine AFL B1 (73.30 odnosno 80.00 %) dok je kod koštice višnje adsorpcija istog mikotoksina bila vidno slabija (58,82 odnosno 41,18%). Vrednosti biosorpcije za ohratoksin A (OTA), imale su, zavisno od biosorbenta i pH, izražena variranja (od 20.00 do 76.20 %). Najveći afinitet prema vomitoksinu (DON), imale su nemodifikovane koštice breskve (50 %), pri pH 6.9, a prema zearalenonu (ZON) vodeni korov M. spicatum (70 odnosno 75%). Afinitet prema diacetoksiscirpenolu (DAS), iako znatno slabiji, utvrđen je na obe pH vrednosti kod modifikovane koštice breskve (16.67 odnosno 33.33%) i modifikovane koštice višnje (16.67%). Podjednako dobar afinitet prema T-2 toksinu utvrđen je kod modifikovane koštice breskve i koštice višnje u nemodifikovanom i modifikovanom obliku (50.00 odnosno 40.00 %); pri nižoj pH vrednosti (3.0) upotrebljenog elektrolita afinitet prema ovom mikotoksinu je bio veći. Ostvareni rezultati ukazuju da su ispitivane otpadne biomase u prirodnom ili modifikovanom obliku bile efikasni biosorbenti pojedinih mikotoksina sa najvećim afinitetom prema AFL B1. Dalje >>>
Ključne reči: otpadna biomasa, Myriophyllum spicatum, koštice voća, biosorpcija, mikotoksini
ABSTRACT
BIOSORPTION OF MYCOTOXINS BY WASTE BIOMASS
The paper presents the results of in vitro studies of the possibility of using waste plant materials: biomass of aquatic weed Myriophyllum spicatum (Eurasian watermilfoil or spiked watermilfoil) and fruit stones (peach and sour cherry) in a natural and chemicaly modified form, as a potential biosorbents of different mycotoxins. Biosorption indexes were examined at pH 3.0, 6.9 or 7.0, respectively in electrolite 0.1 M K2HPO4. The highest biosorption indexes of aflatoxin B1 (AFL B1) were determined by algae M. spicatum (94.70 and 96.00%, respectively). Unmodified peach stones binded less quantities of AFL B1 (73.30 and 80.00%, respectively) while sour cherry stones adsorbed the smallest quantity af applied AFL B1 (58.82 and 41.18 %, respectively). The values of biosorption for ochratoxin A (OTA) varied a grait deal, dipending on the biosorbent type and pH values (20.00-76.20%). The best affinity to vomitoxin (DON-in), was observed by unmodified peache stones (50%), at pH 6.9, and for zearalenone (ZON) by M. spicatum (70 and 75%, respectively). Binding of diacetoxyscirp enol (DAS), although much weaker, was recorded at both pH values of applied electrolite by modified peache stones (16.67 and 33.33%, respectively) and modified sour cherry stones (16.67%). Equally good affinity for T-2 toxin was found in modified peache stones, and unmodified and modified form of sour cherriy stones (50.00 and 40.00%, respectively); at lower pH value (3.0) adsorption of this mycotoxin was more pronaunced. Presented results indicate that the tested waste biomasses, in the natural or modified form, were effective biosorbents of different mycotoxins with the highest affinity for AFL B1.
Key words: waste biomass, Myriophyllum spicatum, fruit stones, biosorption, in vitro, mycotoxins More>>>
ARJAN KORPA1; TEODOR KOTA2 ERJON SPAHIU2; REINHARD TRETTIN3
Scientific paper UDC:669.022.2-911.38
An innovative approach for producing high volume fly ash blended cements
that meet European standard requirements by employing a silicious coal fly
ash exhibiting unusually high water demand and other peculiar properties
The research work is about an innovative approach to produce blended cements with up to 45% silicious coal fly ash. The fly ash which was provided by a local power plant is of silicious type, but it has a pronounced honeycomb particle structure and much lower particle and bulk density, differing significantly from common silicious type fly ashes reported in the literature. This fly ash exhibits an usually high water demand, which makes it a real challenge to produce blended cements with high amounts of this fly ash, even with prolonged time of grinding. The innovation consists on co-grinding of raw fly ash with small amounts of liquid superplasticizer and eventually some small retarder amounts in order to obtain blended cements that conform to type IV cement according to European standard specifications. A series of cements could be developed in laboratory conditions with different rheological behaviour and strength properties. This approach is very promising and can be employed for any kind of fly ash in order to maximize its content in cement, reduce waste and green gases environmental impact, lower costs of cement production and offer an additional posibility to produce cements with tailored properties that can be employed for superior concrete.
Key words: innovative approach; high volume fly ash blended cements, silicious coal fly ash, high water demand. More>>>
Izvod
Inovativni pristup za proizvodnju velikog obima pepela u smeši cementa koji zadovoljavaju Evropske standarde za korišćenje pepeLA iz silicijumskog uglja, koji zahtevaju visoku potražnju vode i imaju druga svojstva
Istraživački rad je posvećen inovativnom pristupu za proizvodnju cementa pomešanog sa 45 % silicijum letećeg pepela uglja. Pepeo, koji je obezbeđen od strane lokalne elektrane, je silicijumskog tipa, ali ima izraženu saćastu strukturu čestica i mnogo manje granula u nasutom stanju, znatno se razlikuje od uobičajenih silicijumskih pepela prijavljenih u literaturi. Ovaj pepeo obično ispoljava visoku potražnju za vodom, što ga čini pravim izazovom za proizvodnju cementa pomešanim sa visokim količinama ovog pepela, čak i sa produženim vremenom brušenja. Inovacija se sastoji u ko – mlevenju sirovog pepela sa malim količinama tečnosti superplastifikatora i eventualno nekim malim dodatkom u cilju dobijanja smeša cementa koje su u skladu sa tip IV cementa prema evropskim standardnim specifikacijama. Niz cementa se mogu razviti u laboratorijskim uslovima sa različitim ponašanjem i reološkim svojstvima. Ovaj pristup je veoma obećavajući i može se koristiti za sve vrste letećeg pepela u cilju maksimalnog iskorišćenja sadržaja u cementu, smanjenja otpada i uticaja gasova na životnu sredinu, niže troškove proizvodnje cementa a nude i dodatnu mogućnost da se proizvede cement prilagođenih osobina, koji se mogu koristiti za vrhunski betona.
Ključne reči: inovativni pristup; visok obim pepela u mešavini cementa, pepeo silicijumskog ugalja, visoka potražnja vode. Dalje >>>
BORISLAV MALINOVIĆ1, MIOMIR G. PAVLOVIĆ2, NEBOJŠA D. NIKOLIĆ2
Originalni naučni rad UDC :628.316.12
Analiza efikasnosti i brzine reakcije uklanjanja cijanida u zavisnosti od gustine struje na čeličnim elektrodama
Elektrolitički postupak obrade otpadnih voda je tehnika u kojoj otpadne vode tretiramo primjenom električne energije kroz elektrode u elektrohemijskom reaktoru. To je zapravo kombinacija mnogih procesa kao što su anodna oksidacija, elektro-koagulacija, i elektro-flotacija. U radu je prikazan uticaj gustine struje (5, 10, 20 mA/cm2) na efikasnost i brzinu reakcije uklanjanja cijanida iz cijanidnih otpadnih voda u elektrohemijskom reaktoru sa elektrodama od čelika i nerđajućeg čelika za 60 minuta reakcionog vremena. U radu je dokazan značajan uticaj gustine struje i porasta temperature u toku reakcije u reaktoru na brzinu i efikasnost uklanjanja cijanida. Ključne riječi: elektrolitička degradacija, otpadne vode, cijanidi Dalje>>>
ANALYSIS OF EFFICIENCY AND REACTION RATE DEGRADATION OF CYANIDE UNDER THE INFLUENCE OF CURRENT DENSITY ON STEEL ELECTRODES
Electrolytic treatment of wastewater is a technique in which wastewater is treated by applying electric current through electrodes in the electrochemical reactor. This is actually a combination of many processes such as anodic oxidation, electro-coagulation and electro-flotation. The paper presents the influence of current density (5, 10, 20 mA/cm2) on the efficiency and reaction rate degradation of cyanide from cyanide wastewater in an electrochemical reactor with electrodes made of steel and stainless steel for 60 minutes of reaction time. This paper presents of a significant effect of current density and an increase in temperature during the reaction in the reactor at the reaction rate and efficiency of the removal of cyanide.
Key words: electrolytic degradation, waste water, cyanides More >>>
IGOR J. ŠETRAJČIĆ, STEVAN ARMAKOVIĆ,JOVAN P. ŠETRAJČIĆ
Originalni naučni rad UDC:621.355.7(n)
Uticaj fonona u nanoslojno obloženim elektrodama na povećanje kapacitivnosti Li-jonskih baterija
U radu su predstavljeni rezultati istraživanja uloge fonona ultratankih prevlaka elektroda Li-jonskih baterija u povećanju efikasnosti jonskog transporta. Metodom Grinovih funkcija pokazano je da se u ultratankim filmovima pojavljuju akustički fononi optičkog tipa i da dolazi do intenziviranja amplituda i energija mehaničkog oscilovanja kristalne rešetke na graničnim površima. Svojim pojačanim oscilovanjem fononi oslobađaju zarobljene jone na elektrodama i time znatno povećavaju jonsku mobilnost i električnu provodnost ovih baterija.
Ključne riječi: jonska mobilnost, Li-jonske baterije, ultratanki filmovi, fononi, toplotna provodnost Dalje>>>
INFLUENCE OF PHONONS IN NANOLAYER COATED ELECTRODES
ON CAPACITY INCREASE OF LI-ION BATTERIES
This paper presents the results of research of the role of phonon subsystem in ultrathin coatings of electrodes in Li-ion battery in increasing the efficiency of ion transport. By the method of Green’s functions it was demonstrated that the acoustic phonons of optical type were created in ultrathin films and that the amplitudes and energies of the mechanical oscillations of crystalline lattice on surfaces were intensified. With its increased oscillating, phonons release the captured ions on electrodes, thus significantly increasing the ion mobility and the electric conductivity of these batteries.Key words: Ion mobility, Li-ion batteries, ultrathin films, phonons, heat conductivity More>>>
S. JOHN MARY1, S. RAJENDRAN2 Scientific paper UDC:620.193.8
Corrosion behavior of Cu-Ni-Ti alloy in artificial blood plasma in presence of Amoxicillin
The Corrosion inhibition of Cu-Ni-Ti alloy in artificial blood plasma in absence and presence of 50ppm and 100ppm of Amoxicillin were studied by potentiodynamic polarization study and AC impedance spectra. The inhibition efficiencies of Amoxicillin for the corrosion of Cu-Ni-Ti alloy increased with increasing concentration. Potentiodynamic polarization study shows that the corrosion of metal surface is greatly reduced with presence of Amoxicillin. This may occur due to the formation of passive film formed on the metal in presence of Amoxicillin.The polarization study leads to the corrosion inhibition of Cu-Ni-Ti in artificial blood plasma in absence and presence of 50 ppm of Amoxicillin and 100 ppm of Amoxicillin is in the following decreasing order. More>>>
Korozijsko ponašanje Cu-Ni – Ti legure u veštačkoj krvnoj plazmi u prisustvu Amoksicilina
Inhibicija korozije Cu-Ni-Ti legure u veštačkom krvnoj plazmi u prisustvu i odsustvu 50ppm i 100ppm Amoksicillina su proučavani potentiodinamičkom polarizacijom i AC impedansnim spektrima. Inhibicija efikasnosti u Amokicillinu za koroziju Cu-Ni-Ti legure raste sa povećanjem koncentracije. Potentiodinamika polarizacijska studija pokazuje da se korozija metalne površine znatno smanjuje u prisustvu amoksicilina. Ovo se može desiti zbog formiranja pasivnog filma na metalnoj površini u prisustvu amoksicilina. Polarizacijska studija ukazuje da inhibicija korozije legure Cu-Ni- Ti u veštačkoj krvnoj plazmi u prisustvu i odsustvu 50 ppm Amokicillin i 100 ppm Amoksicilin je u sledećem opadajućem redosledu: Dalje>>>
ALEKSANDAR GRUJIĆ1, JASNA STAJIĆ-TROŠIĆ1,MIRKO Z. STIJEPOVIĆ2, DRAGUTIN NEDELJKOVIĆ1,ALEKSANDAR STAJČIĆ1, JASMINA STEVANOVIC 1
Scientific paper UDC:620.179.14
Polymer bonded magnetic composites based on Nd-Fe-B
Various types and contents of magnetic powder and polymer matrix induce different mechanical, magnetic, electrical and optical properties of final composite material. The strong influence of relatively small amounts of filler particles on the dynamic mechanical properties of polymers has significantly contributed to increased use of polymer materials in many commercial applications. The higher content of magnetic filler has direct influence on magnetic properties of composites, but also may change the rheology of polymer melt during process and, subsequently, impact the mechanical strength of bonded magnets. For better insight into viscoelastic behaviour of composites, beside experiments, a theory that explicitly takes the shape factor, particle distribution, particle-particle interactions as well as particle-polymer matrix interactions into account is required. The mathematical prediction of storage modulus behaviour is examined. The several proposed analytical models are tested versus experimental results. Some of applied models agree very well with experimental data, whilst others deviate significantly. Key words: Nd-Fe-B, Bonded Magnet, Composite, DMA More>>>
POLIMERNI MAGNETNI KOMPOZITI NA BAZI Nd-Fe-B
Različite vrste primenjenih magnetnih prahova i polimerne matrice, kao i njihovi udeli, utiču na mehanička, magnetna, električna i optička svojstva finalnog kompozitnog materijala. Veliki uticaj relativno malih udela čestica punioca na dinamičko mehanička svojstva polimera značajno doprinosi većoj komercijalnoj upotrebi kompozitnih materijala. Veliki udeli magnetnog praha u mnogome utiču na magnetna svojstva kompozita, ali takođe mogu dovesti do reoloških promena u polimeru tokom procesa topljenja, što ima direktan uticaj na mehanička svojstva polimerom vezanih (bonded) magneta. Radi boljeg uvida u viskoelastična svojstva kompozita, osim eksperimenata, neophodno je uzeti u obzir i teorijska razmatranja koja eksplicitno objašnjavaju uticaj faktora oblika, raspodelu čestica, interakcije između čestica, kao i interakcije između čestica i polimera. U tom smislu vršeno je i matematičko predviđanje ponašanja modula uskladištene energije (E’) kompozita. Nekoliko predloženih analitičkih modela su testirani i upoređeni sa eksperimentalnim rezultatima. Neki od primenjenih modela se veoma dobro slažu sa dobijenim eksperimentalnim rezultatima, dok neki značajno odstupaju.
Ključne reči: Nd-Fe-B, Bonded Magnet, Kompozit, DMA Dalje>>>
Z. KARASTOJKOVIĆ1, R. PERIĆ2, Z. JANJUŠEVIĆ3, D.GUSKOVIĆ4
Originalni naučni rad UDC:620.197.5:669.218
Elektrolitičko pozlaćivanje zlatnog nakita od legure 585
Pozlata je metoda tradicionalno korišćena za nanošenje zlata na razliite materijale, u prošlosti ponajviše na drvene relikvije u crkvama. Danas, pozlata se ostvaruje primenom hemijskih ili elekrohemijskih postupaka u modernoj industriji (elektronici, poluprovodnicima, štampanim kolima i sl.). Različite boje livenih i deformisanih zlatnih legura zlata su glavni razlog primene pozlate u juvelirstvu. Ovaj članak se odnosi na elektrolitičko nanošenje čistog zlata na zlatni nakit. Ovde je korišćena legura zlata 585 (58,5%Au, ostatak srebro i bakar u odnosu 1:1). Za juvelirske potrebe je primenljivo nekoliko elekrolitičkih metoda. Ovde je primenjeno elektrolitičko taloženje u približno neutralnom cijanidnom rastvoru. Priprema i taloženje su izvedeni u juvelirskoj radionici. Dobijen je tanak sloj zlata debljine od oko 0,05µm, koji se može klasifikovati kao meko zlato. Nekoliko primera elekrolitičke pozlate, primenjene na česte oblike nakita, kao što su lančići, narukvice i dr. ovde su prikazana.
Ključne reči: legura zlata 585, electrolitička prevlaka zlata, estetski izgled Dalje>>>
ELECTROLITIC GOLD PLATING ON GOLDEN JEWELS MADE FROM 585 ALLOY
Gold plating is a method traditionally employed for gold coating on different materials, in past almost on wooden relics in churches. Now days, gold plating is applied by chemicaly or electrochemicaly deposition methods on metals in the modern industry (in electronics, semiconductors, circuit boards, etc.). Different colors of as-casted and deformed gold alloy are main reasons for applying the gold plating in jewelry production. This article covers electroplating of pure gold onto golden jewels. Here is used gold alloy 585 (58,5wt%Au, rest silver and copper in ratio 1:1). Several gold electroplating methods are available for jewel purposes. Here is provided gold electroplating at nearly neutral cyanide solution. Preparing and deposition is provided in a jewel shop. The obtained thin gold layer was 0,05µm in thickness, which could be classified as a soft gold. Some examples for gold electroplating, which belong to common jewels, as chains, bracelets, etc. here are represented. Key words: gold alloy 585, electrochemical gold coating, aesthetic appearance More>>>
ĐENĐI VAŠTAG, JELENA NAKOMČIĆ Originalni naučni rad
SUZANA APOSTOLOV, BORKO MATIJEVIĆ UDC:620.197.3:669.37
Inhibitorske karakteristike derivata tiazola na koroziju bakra u kiseloj sredini
U ovom radu ispitivana je mogućnost zaštite bakra od korozije u kiseloj sredini primenom inhibitora. Testirane su inhibitorske osobine 5-(4’-izopropilbenziliden)-2,4-dioksotetra-hidro-1,3-tiazola, (IPBDT) na koroziju bakra u kiseloj sulfatnoj sredini (0,1 moldm-3 Na2SO4, pH=2). Primenom potenciostatskih polarizacionih merenja određena je inhibitorska efikasnost IPBDT-a u funkciji koncentracije. Nađeno je, da u ispitivanom opsegu koncentracije inhibitorska efikasnosnost IPBDT-a raste sa porastom njegove koncentracije. Dobijeni rezultati takođe pokazuju da IPBDT derivat deluje kao mešoviti inhibitor na koroziju bakra u kiseloj sredini u toku koje se on adsorbuje na površinu metala po mehanizmu Langmirove izoterme. Ključne riječi: korozija, derivat tiazola, bakar, polarizaciona merenja. Dalje >>>
INHIBITIVE CHARACTERISTICS OF THIAZOLE DERIVATIVE ON COPPER CORROSION IN ACIDIC MEDIA
In this paper possibility of corrosion protection of copper was investigated in acidic media using inhibitors. Inhibitor properties of 5-(4’-isopropylbenzylidene)-2,4-dioxotetrahydro-1,3-thiazole, (IPBDT) was tested on copper corrosion in acidic sulfate contains solution (0.1 moldm-3 Na2SO4, pH=2). Using potentiostatic polarization measurements, inhibitor efficiency of IPBDT in a function of concentration was determined. It was found that in investigation range, increasing of inhibitor concentration results better efficiency of IPBDT. The obtained results also show that IPBDT derivative acts as the mixed inhibitor on copper corrosion in acidic media. During corrosion process, inhibitor molecules are adsorbed on the metal surface following mechanism of Langmuir isotherm. Key words: corrosion, thiazole derivative, copper, polarization measurements. More >>>
BRANKA V. KALUĐEROVIĆ1, SANJA KRSTIĆ MUŠOVIĆ1, Originalni naučni rad
VLADIMIR DODEVSKI1, RADOSLAV ALEKSIĆ2 UDC :620.163 :661.666.1
ANĐELIKA PANTELIĆ2
Uticaj parametara procesa na karbonske mikrosfere sintetizovane hidrotermalnom karbonizacijom
Hidrotermalna karbonizacija fruktoze se koristila za sintezu karbonskih mikrosfera. Odredjivan je uticaj sledećih parametara procesa: koncentracija fruktoze, različiti rastvarači sa rarazličitim pH vrednostima, temperatura i vreme trajanja procesa. Dobijene su mikrosfere različitog prečnika. Za karakterizaciju karbonskih mikrosfera korištena rendgenska difrakcija, skenirajući elektronski mikroskop i određivanje izotermi adsorpcije/desorpcije azota. Dobijene su mikrosfere rayličitog prečnika. Uočeno je i da svi paarmetri procesa utiču na strukturu i adsorcione karakteristike dobijenih ugljeničnih materijala. Ključne riječi: karbonske mikrosfere, hidrotermalna karbonizacija, fruktoza. Dalje >>>
Effect of process parameters on the carbon microsphere synthesized by hydrothermal carbonization
Carbon microsphere has been synthesized by the hydrothermal carbonization of the fructose varying the concentration of the aqueous fructose solution, solvent, pH, temperature treatment and reaction time. Carbon microspheres were characterized by, X ray diffraction, scanning electron microscopy and nitrogen adsorption/desorption isotherms measurements. Carbon microspheres with different diameter were obtained. It was noticed that all mentioned process parameters affected structure and adsorption characteristics of obtained carbon material. Key words: carbon microsphere, hydrothermal carbonization, fructose
ŽELJKO STOJANOVIĆ1 Originalni naučni rad
SANJA STANISAVLJEV2 UDC:620-197.5:669.781
Zaštita delova mašinskih sistema metodama višekomponentnog boriranja
U radujedatpregledliteraturnihpodatakaoistraživanjimauticajavišekomponentnog boriranja, kaotermodifuzionogpostupkapovršinsketoplotneobrade, nasvojstvanekihvrsta čelika. Problematika višekomponentnog površinskog legiranja, koje se izvodi istovremenom difuzijom više različitih elemenata u površinski sloj uzorka, nije još dovoljno ispitana, te kao takva predstavlja predmet ozbiljnih naučnih istraživanja prevashodno inostranih autora. Višekomponentno boriranje je termohemijski tretman koji uključuje uzastopnu difuziju bora i jednog ili više metalnih elemenata kao što su C, CN, Al, Si, Cr, V, Ti itd. Pored razmatranja nedostataka boridnih slojeva, koji izazivaju potrebu za razvojem i primenom ovih metoda, u radu je prikazan pregled nekih rezultata istraživanja svojstava slojeva nanešenih putem sledećih metoda: borocemetacija, boronitriranje, borokarbonitriranje, boroaluminiziranje, borosiliciranje, borohromiranje i borovanadiranje.
Ključne reči: višekomponentno boriranje, toplotna otpornost, habanje, oksidacija, korozija. Dalje >>>
PROTECTION OF PARTS OF MECHANICAL SYSTEMS BY MULTICOMPONENT BORONIZING METHODS
In this paper is given a review of literature data about research of influence of multicomponent boronizing, as thermo diffusion process of surface heat treatment, on the properties of some types of steel. Problems of multicomponent surface alloying, which are performed by simultaneous diffusion of several different elements into the surface layer of the sample, are not yet sufficiently investigated, and as such represent the subject of serious scientific researches, primarily foreign authors. Multicomponent boronizing is thermochemical treatment which includes successive diffusion of boron and one or more metallic elements such as C, CN, Al, Si, Cr, V, Ti, etc. In addition to considering the disadvantages of boride layers, which cause the need for the development and application of these methods, in this paper is shown an overview of some results of studies properties of layers inflicted using the following methods: borocarburizing, boronitriding, borocarbonitriding, boroaluminizing, borosiliconizing, borochromizing and borovanadizing.
Key words: multicomponent boronizing, heat resistance, wear, oxidation, corrosion
More >>>
DUNJA SOKOLOVIĆ1, WILHELM HÖFLINGER2, Originalni naučni rad
RADMILA ŠEĆEROV SOKOLOVIĆ3, SLOBODAN SOKOLOVIĆ1
UDC :614.893.894 :621.90
Proučavanje SHP aerosola
Primenom sredstava za hlađenje i podmazivanje (SHP) u procesima metaloprerađivačke industrije dolazi da formiranja SHP aerosola/magle. Hronična izloženost ovom aerosolu može da izazove ozbiljne zdravstvene probleme kod radnika, kao što su astma, lipoidna pneumonija, dermatitis, kancer. U ovom radu ispitivano je strujanje SHP aerosola u cevi koja simulira ventilacione uslove. Ispitivan je aerosol formiran od 6 % emulzije tipa U/V, kao i aerosol vode. Aerosol je formiran pomoću laboratorijskog aerosol generatora. Ispitivano je ponašanje aerosola pri četiri različite brzine vazduha, koje su sve ispod sekundarnog atomiziranja kapi. Osobine formiranog aerosola su ispitivane optičkim spektrometrom. Ovi rezultati pomažu upoznavanju SHP aerosola što doprinosi uspešnijem projetkovanju ventilacionih sistema i filtara za prečišćavanje vazduha kontaminaranog ovakvim aerosolom u cilju zaštite radnika i zaštite okoline.
Ključne riječi: SHP sredstva, emulzija, aerosol. Dalje >>>
INVESTIGATION OF MWF AEROSOLS
Application of metalworking fluids (MWF) in metalworking processes generates MWF aerosol/mist. Chronic exposure to this aerosol can cause serious health problems to workers such as asthma, lipoid pneumonia, dermatitis, cancer. In this paper behavior of MWF aerosol was investigated. The investigation was done in the pipe, which simulates ventilation system. The aerosol generated from 6 % O/W emulsion was investigated, as well as aerosol generated from water. SHP and water aerosol were generated by laboratory aerosol generator. Behavior of aerosol under four different air velocities was investigated. The aerosol properties were measured by optical particle size analyzer. The obtained results should be of great help for designing filters for mist separation in order to protect workers and the environment. Key words: MWF, emulsion, aerosol. More >>>
TANJA PALIJA, DEJAN JAIĆ Originalni naučni rad
MILAN JAIĆ UDC:667.671
Uticaj bajcovanja drveta trešnje (Prunus avium L.) na adheziju premaza
U radu je ispitan uticaj bajcovanja drveta trešnje (Prunus avium L.) na vrednosti adhezije tri najčešće korišćene vrste premaza u drvnoj industriji: nitroceluloznog (NC), poliuretanskog (PU) i vodorazredivog (WB) premaza. Bajcovanje je vršeno korišćenjem dve vrste bajca: vodenog i nitro bajca. Bajcovanje drveta trešnje dovelo je do porasta hrapavosti, izraženo preko parametra Ra, za 49,1 % kada je površina tretirana vodenim bajcem, odnosno za 5,1 % kada je površina tretirana nitro bajcem. Vrednost adhezije premaza na površini drveta je merena metodom rešetke i metodom pečatnika. U poređenju različitih vrsta premaza, najniže vrednosti adhezije pokazali su uzorci lakirani NC premazom (3,29 MPa), dok su uzorci lakirani PU i WB premazom pokazali značajno više vrednosti adhezije (6,96 i 7,91 MPa, respektivno). Bajcovanje drveta trešnje vodenim ili nitro bajcem ima pozitivan uticaj na vrednost adhezije NC i PU premaza, dok kod primene WB premaza uticaj bajcovanja na vrednost adhezije nije zabeležen. Ključne reči: drvo trešnje, bajcovanje, hrapavost površine, premaz, adhezija. Dalje >>>
Impact of the staining of cherry wood (Prunus avium L.) on the adhesion of coating
This paper investigates the impact of the staining of cherry wood (Prunus avium L.) on the adhesion value of three most commonly used types of coatings in the wood industry: nitrocellulose (NC), polyurethane (PU) and water-based (WB) coating. Staining was done using two types of stains: water-based and nitro-based stain. Staining of cherry wood led to an increase in surface roughness, expressed by the parameter Ra, for 49.1% when the surface was treated with water-based stain, and for 5.1 % when the surface was treated with nitro-based stain. The value of adhesion of coating on the substrate surface was measured by “cross-cut test” and “pull-off test”. Comparing different types of coatings, the samples lacquered with NC coating expresed the lowest value of adhesion (3.29 MPa), and the samples that were lacquered with PU coating and WB showed significantly higher adhesion values (6.96 and 7.91 MPa, respectively). Staining of cherry wood with water-based or nitro-based stains had positive impact on the value of adhesion of NC and PU coating, while the effect of staining on the adhesion of WB coating was not observed.
Key words: cherry wood, staining, surface roughness, coating, adhesion. More >>>
SAUD HAMIDOVIĆ1, JOSIP ČOLO1, DRAGAN KIKOVIĆ2, Scientific paper
ZORAN KRIVOŠEJ2, BLAŽO LALEVIĆ3, MIRA MILINKOVIĆ4
UDC:504.75.054 :614.3-078(497.15)
Plant and microbial diversity in coal mine-affected soil in “Kakanj” (Bosnia and Herzegovina)
Ecoremediation is one of reclamation methods, using plant-microbes-based technologies, and its application is suitable for mining activities-degraded ecosystems. The aim of this work was to estimate plant and microbial diversity on coal mine field “Kakanj” (Bosnia and Herzegovina). The results show the domination of Asteraceae species. In most of samples, bacterial number was higher in rhizosphere comparing to the surrounding bulk soil, while the abundance of fungi was higher comparing to the number of actinomycetes. Lowest microbial activity was detected in waste material. Determination of plant and microbial diversity provide valuable information for restoration of mining activities-degraded environments.Key words: biodiversity, coal mine, microorganisms, plants. More>>>
Biljni i mikrobni diverzitet zemljišta pod eksploatacijom uglja u rudniku “Kakanj” (Bosna i Hercegovina)
Ekoremedijacija je jedna od metoda za obnavljanje ekosistema i efikasna je za područja pod eksploatacijom uglja. Cilj ovog rada je ispitivanje biljno-mikrobnog diverziteta na području rudnika mrkog uglja „Kakanj“ (Bosna i Hercegovina). Determinacija biljnih vrsta obavljena je pomoću ključa za identifikaciju, dok su mikrobiološke osobine zemljišta i otpadnog materijala nastalog pranjem uglja ispitane standardnim metodama. Rezultati ukazuju na dominaciju biljaka iz familije Asteraceae. U najvećem broju uzoraka brojnost bakterija bila je veća u zoni rizosfere u odnosu na okolno zemljište. Zastupljenost gljiva bila je veća u poređenju sa brojem aktinomiceta. Najslabija mikrobiološka aktivnost zabeležena je u uzorcima otpadnog materijala. Determinacija biljnog i mikrobnog diverziteta obezbeđuje informacije značajne za obnavljanje ekosistema narušenog eksploatacijom uglja.
Ključne reči: biodiverzitet, rudnik uglja, mikroorganizmi, biljke. Dalje >>>
MIROSLAV SOKIĆ1, ILIJA ILIĆ2, Stručni rad
ZVONKO GULIŠIJA1, NADA ŠTRBAC3, UDC:669.37.004.8
VASO MANOJLOVIĆ1
Postupci prerade sekundarnih sirovina bakra
Tehnološki postupci prerade sekundarnih sirovina bakra uključuju dva osnovna stupnja: preipremu bakarnih otpadaka i njihovu dalju metaluršku preradu. Za pripremu bakarnih otpadaka koriste se različiti posupci u zavisnosti od vrste i kvaliteta sekundarne sirovine. Priprema bakarnih provodnika obuhvata rezanje, drobljenje, vazdusnu separaciju i prosejavanje sa ciljem odvajanja bakra od izolacije. Masingana šljaka se melje, a potom odvaja metalna od oksidne faze. Pripreme strugotine uključuje sortiranje, prosejavanje, odmašćivanje, magnetnu separaciju i briketiranje. Proces pripreme elektronskog otpada je složeniji i sastoji se od drobljenja, soriranja, magnetne separacije, kalcinacije, sagorevanja, usitnjavanja i uzorkovanja. Sve operacije pripreme utiču na kvalitet metalurške prerade, odnosno na kvalitet proizvoda. Ključne reči: sekundarne sirovine bakra, reciklaža, postupci pripreme. Dalje >>>
Procedures for processing of copper secondary raw materials
The technological procedures for copper secondary raw materials processing include two basic stages: pretreatment of the copper waste and its further metallurgical processing. For copper waste pretreatment technology, there are different applied procedures depending on the type of raw material. Scrap of copper cables and wires preparation includes cutting, crushing, air separation and sieving; with the aim of separating the copper from the electrical insulation. The brass slag is grinded, followed by separation metal from oxide components. Chips preparation includes sorting, sieving, degreasing, magnetic separation, and briquetting. The process of electronic scrap preparing is more complex and consists of crushing, sorting, magnetic separation, calcination, combustion, shredding, and sampling. All operations of pretreatment are influencing the quality of metallurgical processing. Key words: copper secondary raw materials, recycling, pretreatment procedures. More >>>
DRAGOMIR ILIĆ, VELIMIR KOMADINIĆ, Professional paper
SREĆKO MANASIJEVIĆ, VLADIMIR KVRGIĆ UDC:631.453.699.86
Thermal desorption and safety and health measures
Beside the explaination of the process of soil remediation and thermal desorption, the paper contains elaboration of the assessed hazards and risks in those processes. The appropriate measures for safe and healthy work are established and prevised accordingly. A systematic approach, the basic principles of behavior at work and the structure of the risk and possible consequences are presented also.
Key words: contaminated soil, risk, thermal desorption. More >>>
Termalna desorpcija i mere bezbednosti i zdravlja na radu
U radu je uz objašnjenje procesa remedijacije zemljišta i termalne desorpcije izvršena procena opasnosti i rizika na tim procesima. Prema utvrđenim rizicima predviđene su i adekvatne mere za bezbedan i zdrav rad. Prikazan je sistemski pristup, osnovni principi ponašanja na radu, struktura rizika i moguće posledice.
Ključne reči: kontaminirano zemlljište, rizik, termalna desorpcija. Dalje >>>
ALEKSANDER STOJANOV1, Professional paper
DRAGAN UGRINOV2 UDC:504.75.054:699.86
Multicriterial analisys of selection of coal with saw and copras methods
One of the major problems in both rural and urban areas is to choose during the winter season the best alternative for heating, namely coal. In this paper we will show that the application of SAW and COPRAS methods with the appropriate criteria we can reach the best alternative. The paper presents a numerical example that shows the applicability and effectiveness of the proposed approach.
Key words: selection of coal, SAW, COPRAS. More >>>
ВИШЕКРИТЕРИЈУМСКА АНАЛИЗА ИЗБОРА УГЉА ПРИМЕНОМ SAW И COPRAS МЕТОДА
Један од великих проблема како у сеоским тако и у урбаним срединама, јесте, да у време зимског периода изаберу најбољу алтернативу за грејање, конкретно угаљ. У раду ћемо приказати да применом SAW и COPRAS методама можемо уз одговарајуће критеријуме доћи до најбољих алтернатива. У раду је дат и нумерички пример који приказује применљивост и ефективност предложених приступа. Кључне речи: избор угља, SAW, COPRAS. Dalje >>>
ŽELJKO STOJANOVIĆ1 Originalni naučni rad
SANJA STANISAVLJEV2 UDC:620-197.5:669.781
